Η αξία των υποβρυχίων και οι πρόσφατες αποφάσεις της ηγεσίας

Θετικές εξελίξεις σημειώνονται στο ΠΝ, καθώς σύμφωνα με τον ιστότοπο hellarmforces κατακυρώθηκε στην εταιρεία Sunlight ABEE η προμήθεια 6 συστοιχιών (μπαταριών) για τα υποβρύχια τ. 209, συνολικού κόστους 16.490.000 ευρώ, δίνοντας έτσι τέλος σε μια κρίσιμη εκκρεμότητα που επηρέαζε την επιχειρησιακή ετοιμότητα του στόλου υποβρυχίων. Δρομολογήθηκαν επίσης ξεχωριστά προγράμματα για την πλήρη ενεργοποίηση συγκεκριμένων συσκευών σε μονάδες επιφανείας.

Οι εξελίξεις αυτές προφανώς εντάσσονται σε ευρύτερο σχεδιασμό της ηγεσίας, καθώς σύμφωνα με τον ιστότοπο defencepoint.gr, το ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΝ αποφάσισαν την άρση της απόφασης παροπλισμού των τριών υποβρυχίων της κλάσης "Γλαύκος" (209/1100), μετά τον παροπλισμό του ομώνυμου πρώτου σκάφους της κλάσης το 2011. Έτσι με την προμήθεια νέων μπαταριών το ΠΝ επενδύει στα Y/B Νηρεύς (S-111), Τρίτων (S-112) και Πρωτεύς (S-113), με σκοπό να συνεχίσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο ΠΝ, παρ' ότι έχουν ήδη συμπληρώσει σαράντα χρόνια στη θάλασσα.

Αξίζει να γίνουν επ' αυτού δύο παρατηρήσεις:
(α) Η απόφαση αυτή δεν ήταν εύκολη, καθώς (πέρα από τα νομικά / γραφειοκρατικά προβλήματα) η επένδυση χρημάτων σε υποβρύχια τεσσαρακονταετίας ήταν αντίθετη στη γενική τάση περικοπής δαπανών, που οδηγούσε στον παροπλισμό τους. Όμως με δεδομένες τις στρατηγικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει άμεσα η χώρα και την καθυστέρηση στην παράδοση των τριών υποβρυχίων της κλάσης 214, η απόφαση είναι ορθότατη και αξίζει έπαινος στη ηγεσία του ΠΝ (τρέχουσα και προηγούμενη) που επέμεινε στην προμήθεια των συστοιχιών, αλλά και στην πολιτική ηγεσία, που ανέλαβε την ευθύνη της.

(β) Μετά τον παροπλισμό του "Γλαύκου", με το μέλλον του "Ωκεανού" αβέβαιο και με δεδομένη την παράδοση (σύντομα ελπίζουμε) των τριών σχεδόν έτοιμων U-214, η απόφαση αγοράς συστοιχιών για 6 υποβρύχια 209/1100 και 209/1200 παραπέμπει σε απόφαση της ηγεσίας για άνοδο της οροφής υποβρυχίων σε 10, δηλαδή 4 κλάσης 214, τρία κλάσης 209/1100 και τρία κλάσης 209/1200. Η απόφαση αυτή είναι στρατηγικά ορθότατη, αλλά απαιτεί και ορισμένες επιλογές από πλευράς κατανομής πόρων, οικονομικών και ανθρώπινων. Συγκεκριμένα απαιτεί την έναρξη ναυπήγησης νέων υποβρυχίων κατά προτεραιότητα, μόλις οι οικονομικές συνθήκες το επιτρέψουν (εδώ παραστατικό γράφημα και ανάλυση για τη γήρανση του στόλου υποβρυχίων), αλλά και μείωση του αριθμού άλλων μονάδων, για εξοικονόμηση πληρωμάτων (καθώς το ανθρώπινο δυναμικό του ΠΝ είναι πεπερασμένο). Σχετικά υπενθυμίζουμε τι γράφαμε για τη δομή δυνάμεων του ΠΝ πριν από δυόμιση περίπου χρόνια, εξ αφορμής της υποστολής σημαίας στο Υ/Β "Γλαύκος":



"...Κάθε πλοίο, όπως και γενικότερα κάθε οπλικό σύστημα, έχει τη θέση του σε έναν αμυντικό σχεδιασμό. Τα ΤΠΚ προσφέρουν στο ΠΝ τη δυνατότητα να διατηρεί ή να μεταφέρει ταχέως μια σημαντική ισχύ πυρός ανατολικά, για να πλήξει τουρκικά σκάφη επιφανείας. Όμως οι κύριες στρατηγικές απειλές για το ΠΝ και την αποστολή του, που είναι η διασφάλιση της ναυτικής κυριαρχίας στο Αιγαίο αλλά και η παρουσία στην Αν. Μεσόγειο με δυνατότητα ενίσχυσης της Κύπρου, δεν προέρχονται από τα τουρκικά σκάφη επιφανείας, αλλά από (α) τα τουρκικά υποβρύχια που μπορούν, κατάλληλα τοποθετημένα στους διαύλους του Αιγαίου, να "στραγγαλίσουν" τις ελληνικές μεταφορές προς Ανατολάς και (β) την τουρκική αεροπορία που ειδικά πέριξ της Κύπρου θα κυριαρχεί. Η "καταναυμάχηση" τουρκικών πλοίων επιφανείας μπορεί να εξάπτει τη φαντασία, αλλά έπεται ως προτεραιότητα: η εποχή των ναυμαχιών της Έλλης και της Λήμνου πέρασε προ πολλού, και από τον Β΄ ΠΠ και έπειτα, ο καλύτερος τρόπος επίθεσης σε πλοία είναι ο αεροπορικός, τον οποίο η Ελλάδα διαθέτει σε επάρκεια (ΑΜ-39 Exocet επί Α/Φ Mirage 2000, Penguin και Hellfire επί Ε/Π SH-70 Aegean Hawk για μικρότερους στόχους, ακόμη και AGM-65 Maverick επί F-16 κλπ.)

Αν λοιπόν αναγνωριστούν ως κύριες απειλές τα τουρκικά υποβρύχια (σημειωτέον ότι η Τουρκία διαθέτει 14 υποβρύχια τύπου 209 και έχει δρομολογήσει την προμήθεια 6 υποβρυχίων τύπου 214) και η τουρκική αεροπορία πέριξ της Κύπρου, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τις απειλές αυτές μπορεί να τις αντιμετωπίσει πολύ αποτελεσματικότερα μια φρεγάτα ή ένα υποβρύχιο απ' ότι μια πυραυλάκατος. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στα υποβρύχια, καθώς είναι το μόνο είδος πλοίου που δεν πλήττεται από τις τεχνολογικές εξελίξεις που περιγράφηκαν: ενώ οι αυξημένες τουρκικές ικανότητες επιτήρησης/στοχοποίησης απειλούν τις πυραυλακάτους αλλά και τις φρεγάτες, τα υποβρύχια παραμένουν εκείνο το είδος πλοίου που παρουσιάζει τις μεγαλύτερες δυσκολίες εντοπισμού, ενώ παραμένει περίπου άτρωτο από την αντίπαλη αεροπορία (τουλάχιστον από μαχητικά αεροσκάφη με εξοπλισμό βομβαρδισμού που απειλούν τα πλοία επιφανείας). Προσφέρει εξαιρετική ικανότητα επιτήρησης περιοχής, ενώ - κάτι που συχνά λησμονείται - είναι και το πλέον αξιόπιστο μέσο εντοπισμού αντίπαλων υποβρυχίων.

Τέλος, ας προστεθεί εδώ ότι τα υποβρύχια προσφέρονται και για έναν ακόμα ρόλο: αυτόν της εκτόξευσης ναυτικών βλημάτων πλεύσης (cruise) κατά χερσαίων στόχων. Η δυνατότητα αυτή απασχόλησε πρόσφατα την επικαιρότητα, καθώς η δυνατότητα μεταφοράς του πυραύλου SCALP Navale έχει ευρέως συζητηθεί ως συγκριτικό πλεονέκτημα των υπό προμήθεια (;) γαλλικών φρεγατών FREMM. Όμως πρέπει να σημειωθεί ότι ένα υποβρύχιο προσφέρεται πολύ περισσότερο από ένα πλοίο επιφανείας για το ρόλο της εκτόξευσης τέτοιων βλημάτων, καθώς μπορεί να προσεγγίσει τη θέση εκτόξευσης πρακτικά ανεντόπιστο και άτρωτο από την εχθρική αεροπορία, που είναι βέβαιο ότι θα επιφύλασσε σε μια αντίστοιχη φρεγάτα - φορέα μεταχείριση "προτεραιότητας". Αντίστοιχη δυντότητα κρούσης χερσαίων στόχων, τακτικού και όχι στρατηγικού επιπέδου, προσφέρουν και άλλα υποβρυχίως εκτοξευόμενα βλήματα (π.χ. οπτικής ίνας). Σε κάθε περίπτωση, ασχέτως επιλογής οπλικού συστήματος, η ανάθεση αποστολών προσβολής χερσαίων στόχων στα υποβρύχια του ΠΝ προϋποθέτει την αύξηση του αριθμού τους, προκειμένου να μην υποβαθμιστούν οι "παραδοσιακές" αποστολές χάριν των νέων.

Τούτων δοθέντων, ας εξετάσουμε την πρόσφατη απόσυρση του "Γλαύκου" και των τριών ΤΠΚ σε σχέση με την προβλεπόμενη δομή δυνάμεων του ΠΝ. Η δομή δυνάμεων του ΠΝ θα έπρεπε να καθορίζεται από το στρατηγικό περιβάλλον, τις πιθανές απειλές, και το σχεδιασμό για την αντιμετώπισή τους βάσει των διατιθέμενων πόρων.

Στην πραγματικότητα όμως, δεν φαίνεται να υφίσταται σαφής στρατηγική: η προβλεπόμενη Δομή Δυνάμεων άλλαξε από 8 υποβρύχια αρχικώς, σε 10 υποβρύχια (στις συνθήκες ευφορίας του 2003), ακολούθως τέθηκαν ως στόχος τα 12 (ΣΑΜ 2006) και πλέον με τη νέα Δομή Δυνάμεων που παρουσιάστηκε στη Βουλή στις 4.6.2011 και αναμένεται να εγκριθεί από το ΚΥΣΕΑ, επιστρέφουμε στα 8 υποβρύχια. Είναι προφανές ότι δε μιλάμε για ορθολογική οργάνωση βάσει στρατηγικών αναγκών, αλλά για συνεχή προσαρμογή του επιθυμητού στο υπάρχον, αναλόγως των πιέσεων της πολιτικής ηγεσίας. Μάλιστα στη νέα δομή δυνάμεων, με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, οι φρεγάτες περικόπτονται από 14 σε 12, τα υποβρύχια από 10 σε 8 και τα ΤΠΚ από 14 σε 12: δηλαδή ενώ τα πλοία επιφανείας περικόπτονται κατά 15% περίπου, τα υποβρύχια περικόπτονται κατά 20% σε αντίθεση με τις τεχνολογικές και στρατηγικές τάσεις που περιγράψαμε παραπάνω!

Καθώς η έγκριση της νέας δομής δυνάμεων από το ΚΥΣΕΑ μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, η οροφή 8 υποβρυχίων στο ΠΝ συνεπάγεται ότι με την παραλαβή των υπό ναυπήγηση υποβρυχίων τύπου 214 (βάσει του νέου χρονοδιαγράμματος αναμένονται ο "Πιπίνος" τον Απρίλιο του 2012 ο "Ματρώζος" τον Φεβρουάριο του 2013 και ο "Κατσώνης" τον Δεκέμβριο του 2013) και του εκσυγχρονισμένου "Ωκεανού" (Μάιο του 2012), το ΠΝ θα υποχρεωθεί να αποσύρει, μετά τον "Γλαύκο", τουλάχιστον τρία ακόμη υποβρύχια τύπου 209 μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Κάτι τέτοιο θα ήταν τεράστιο σφάλμα, αναντίστοιχο με την τεχνολογική εξέλιξη και τις πραγματικές ανάγκες του ΠΝ. Οι πραγματικές αυτές ανάγκες καθορίζονται ενδεικτικά από τους "οκτώ τομείς περιπολίας" υποβρυχίων που (κακώς από πλευράς απορρήτου) δήλωσε ο τότε ΥΕΘΑ Β. Βενιζέλος ότι προβλέπει ο σχεδιασμός του ΠΝ. Με την παραδοχή ότι ένα σκάφος θα βρίσκεται πάντοτε σε μακρά συντήρηση και άλλο ένα ενδεχομένως σε ΝΑΤΟϊκή άσκηση ή σε σύντομη συντήρηση, καθίσταται σαφές ότι η αξιόπιστη κάλυψη οκτώ τομέων περιπολίας απαιτεί μια δύναμη τουλάχιστον 9-10 υποβρυχίων.

Αν τώρα προστεθεί η αποστολή στρατηγικού πλήγματος σε χερσαίους στόχους από 1-2 υποβρύχια, καθίσταται σαφές ότι ο στόλος υποβρυχίων του ΠΝ θα πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον σε 10 έως 12 μονάδες.

Κάτι τέτοιο απαιτεί την ορθή συντήρηση και αξιοποίηση όλων των υπαρχόντων υποβρυχίων τύπου 209 με την κάλυψή τους από πλευράς ανταλλακτικών, μπαταριών κλπ. και την έγκαιρη μέριμνα για την αντικατάστασή τους με υποβρύχια νέας ναυπήγησης ή στην ανάγκη μεταχειρισμένα. Ήδη κυρώθηκε η σύμβαση για το πέμπτο και το έκτο υποβρύχιο (που πάντως αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα λόγω του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των ναυπηγείων), αλλά απαιτούνται τουλάχιστον άλλα δύο για την πλήρη αντικατάσταση των "209", ή τέσσερα αν στόχος είναι η διατήρηση οροφής 10 υποβρυχίων. Σκόπιμο θα ήταν να επιλεγεί για τα επόμενα υποβρύχια διαφορετικός ανάδοχος από την γερμανική HDW, όχι γιατί τα Υ/Β κλάσης 214 δήθεν "γέρνουν" (αυτά είναι αστειότητες), αλλά επειδή είναι σκόπιμη η απεξάρτηση του ΠΝ από "μοναδικούς προμηθευτές", καθώς θα εξασφαλίσει ανταγωνισμό και καλύτερους όρους αγοράς, ενώ ειδικά η αγορά γαλλικών υποβρυχίων θα εξασφαλίσει και την ενσωμάτωση πυραύλων SCALP κατά τα προαναφερθέντα.

Η λογική της εξοικονόμησης πόρων που πρυτάνευσε στην απόσυρση του "Γλαύκου" όχι μόνο δεν συνυπολόγισε τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στο ΠΝ (που απέμεινε με μόλις 6 πλήρως επιχειρησιακά υποβρύχια), αλλά είναι στρατηγικά ΚΟΝΤΟΦΘΑΛΜΗ, καθώς χάριν της εξοικονόμησης ασήμαντων ποσών απαξιώνει κρατική περιουσία πολλαπλάσιας αξίας, στην οποία - και αυτό είναι το σημαντικότερο - βασίζεται η ελπίδα της Ελλάδας να περιφρουρήσει τους φυσικούς της πόρους (βλ. ανακήρυξη ΑΟΖ και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων) και να αναπτυχθεί επιτέλους αυτοδύναμα βγαίνοντας από την οικονομική κρίση. Δεν είναι πολύ αργά για να αναθεωρηθούν οι "μπακαλίστικες" λογικές στη Δομή Δυνάμεων του ΠΝ. Μεσοπρόθεσμα, αρκεί να μην υπάρξουν άλλες αποσύρσεις, για να ανακάμψει ο στόλος υποβρυχίων του ΠΝ. Μακροπρόθεσμα, όταν περί το έτος 2020 τα 209/1200 θα συμπληρώνουν 40 έτη υπηρεσίας χωρίς εκσυγχρονισμό και τα υπόλοιπα 209/1100 θα πρέπει να ακολουθήσουν την τύχη του "Γλαύκου" μετά από πενήντα χρόνια στη θάλασσα, ελπίζεται ότι η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας θα επιτρέπει την αντικατάστασή τους, που θα κρίνει και τις δυνατότητες του ΠΝ μέχρι τα μέσα του αιώνα. Αλλά αν η Ελλάδα δεν περιφρουρήσει την ισχύ της και τα δικαιώματά της σήμερα, δεν θα μπορέσει να έχει ισχυρή οικονομία αύριο..."

Οι αποφάσεις της ηγεσίας δικαιώνουν όσα γράφαμε το 2011 και δείχνουν ότι ο προσανατολισμός της είναι ορθός, με σκέψη στρατηγική και όχι "μπακαλίστικη". Τα επόμενα βήματα όμως, δηλαδή η επάνδρωση δέκα υποβρυχίων και κυρίως η ναυπήγηση έξι (6) νέων μονάδων ως το 2025, είναι δυσκολότερα - ιδίως το δεύτερο εξαρτάται από την πολιτική ηγεσία. Η οικονομική κατάσταση της χώρας είναι γνωστή σε όλους, αλλά πρέπει τουλάχιστον να γίνουν οι κατάλληλοι σχεδιασμοί, ώστε μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν, να μη χαθεί χρόνος.