Επιλογή στελεχών: Μερικά σχόλια

του Βελισσάριου

Σε ένα προηγούμενο σημείωμα, με τίτλο “Η αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στις στρατιωτικές σχολές: τα πραγματικά προβλήματα” που δημοσιεύθηκε και στο Εν Κρυπτώ, αναφερθήκαμε στο θέμα της επιλογής των στελεχών για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Από αρκετά σχόλια που ακολούθησαν προκύπτει ότι υπήρξαν κάποιες παρανοήσεις σχετικά με τις θέσεις του άρθρου. Δίνουμε λοιπόν ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με το τι λέει και τι δε λέει το σημείωμα (κι ακόμη περισσότερο, με το τι εννοεί και τι δεν εννοεί):

■Το σημείωμα διαπιστώνει την αδυναμία του συστήματος επιλογής στελεχών – έτσι κι αλλιώς δεν κάνει κάτι πρωτότυπο με αυτό.

■Το σημείωμα εντοπίζει την αδυναμία – σε πρώτο επίπεδο – στην επιλογή της μεθόδου επιλογής: ακαδημαϊκά κριτήρια, ασχέτως λεπτομερειών.

■Το σημείωμα επισημαίνει ότι υπάρχουν κι άλλες μέθοδοι επιλογής άσχετες με τα ακαδημαϊκά κριτήρια, και μάλιστα μακράν πιο επιτυχείς.

■Το σημείωμα επιρρίπτει το βαθύτερο πρόβλημα της επιλογής στελεχών από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις όχι τόσο στην αδυναμία να βρεθεί ένα καλύτερο σύστημα, όσο στην αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να υιοθετήσει (οποιοδήποτε) σύστημα επιλογής που δεν είναι “τυφλό” και μηχανιστικό.

Μετά από αυτά, να διευκρινίσουμε και τι ΔΕΝ λέει (και, ακόμη περισσότερο, ΔΕΝ εννοεί) το σημείωμα.

■Το σημείωμα ΔΕΝ προτείνει κάποιο σύστημα επιλογής: επισημαίνει ότι υπάρχουν πολύ καλύτερα από το ισχύον. Δεν το κάνει, αφ’ ενός γιατί η συζήτηση δεν έχει ωριμάσει για κάτι τέτοιο, αφ΄ ετέρου – και κυρίως – γιατί θεωρούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι οι λεπτομέρειες ενός διαφορετικού συστήματος αλλά η κοινωνική δυνατότητα της χώρας να εφαρμόσει ένα τέτοιο σύστημα με αποδεκτό (δηλαδή αξιοκρατικό) τρόπο.

■Το σημείωμα ΔΕΝ υπονοεί ότι η διαδικασία εισαγωγής στις στρατιωτικές παραγωγικές σχολές μπορεί να είναι η μία και μοναδική διαδικασία επιλογής στελεχών: η επιλογή δε μπορεί παρά να συνεχίζεται τόσο μέσα στις παραγωγικές σχολές (που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει απόλυτη ευχέρεια να απομακρύνονται όσοι δεν ανταποκρίνονται στις αρχικές προσδοκίες).

■Το σημείωμα ΔΕΝ υπονοεί ότι η διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού τελειώνει με την επιλογή. Προφανώς, η επαγγελματική εκπαίδευση, η συνεχής αξιολόγηση, η εν συνεχεία επιλογή κατευθύνσεων και πολλά άλλα είναι σημαντικά: αυτά “χτίζουν” την ποιότητα των στελεχών. Όμως, έχει ιδιαίτερη σημασία με τι πρώτη ύλη ξεκινά κανείς…

■Το σημείωμα ΔΕΝ υπονοεί ότι δεν πρέπει να υπάρχουν ακαδημαϊκές απαιτήσεις για την επιλογή των στελεχών. Είναι απλά αστείο να περιμένει κανείς ότι σε έναν οργανισμό με την πολυπλοκότητα των σημερινών στρατιωτικών οργανισμών μπορεί να αναλάβει καθήκοντα έστω και περιορισμένης διοικητικής βαρύτητας κάποιος που δεν έχει κάποιο σοβαρό μορφωτικό επίπεδο. Αλλά οι ακαδημαϊκές απαιτήσεις οφείλουν να αποτελούν ένα προαπαιτούμενο και όχι ένα κριτήριο.

Με πιο απλά λόγια: το σημείωμα δεν προτείνει κάποιο σύστημα επιλογής ως λύση στο πρόβλημα. Επισημαίνει που βρίσκεται το πραγματικό πρόβλημα της επιλογής (στην κοινωνικής – και όχι απλώς “κομματικής” – προέλευσης αδυναμία αξιοκρατίας), και προειδοποιεί σχετικά με το ποιο είναι το θέμα στο οποίο πρέπει να επικεντρωθεί η προσοχή του οποιοδήποτε ενδιαφέρεται, ώστε αυτός να μην αστοχεί στην προσπάθειά του.

Και μία τελευταία – αλλά κρίσιμη παρατήρηση: ένας φίλος σχολιαστής αναφέρει ότι “δεν είναι δυνατόν στα δεκαοκτώ να προβλεφθεί και να εκτιμηθεί η διοικητική ικανότητα ενός ανθρώπου”. Ας μας επιτρέψει να διαφωνήσουμε ριζικά, και να το θεωρήσουμε και απολύτως κεντρικό ζήτημα για έναν στρατιωτικό οργανισμό: Και γίνεται, κι είναι κρίσιμης σημασίας κι όχι μόνον η “διοικητική”, αλλά και όλες οι – πολλές και ποικίλες – ικανότητες που έχουν σημασία για τα στελέχη. Απλή απόδειξη ότι ιστορικά, κάποιοι στρατοί είχαν, κατά κοινή ομολογία, πολύ ικανότερα στελέχη από άλλους. Αυτό ήταν κάτι που αποδεικνυόταν ΚΑΙ στη μάχη ΚΑΙ στην (εξ ίσου, ή και πιο σημαντική) προετοιμασία για τη μάχη. Η υπεροχή των στρατών αυτών μπορούσε να αναχθεί σε μερικά κρίσιμα χαρακτηριστικά τους – ένα από αυτά ήταν πάντοτε η διαδικασία επιλογής των στελεχών τους. Για το ποιες είναι οι μέθοδοι επιλογής, οι βιβλιογραφία εκτενέστατη – αδιαβάθμητη κι απόρρητη. Στο σημείωμα ενδεικτικά παρατέθηκε μία μέθοδος, για να δειχθεί, απλώς, πως μπορούν να είναι οι μη ακαδημαϊκές εξετάσεις.

Προφανώς, σε ανθρώπινα όντα δεν υπάρχει μαθηματική μέθοδος πρόβλεψης της συμπεριφοράς ή των γνωρισμάτων του χαρακτήρα. Για κάποιους οι ικανότητες δε θα προβλεφθούν απολύτως σωστά, και για λίγους η μέθοδος θα πέσει αρκετά έξω. Όμως, σε γενικές γραμμές, οι μέθοδοι επιλογής επιτυγχάνουν. Και αυτές οι “γενικές γραμμές” κάνουν και τη διαφορά: Ένας στρατός που έχει κατά 80% στελέχη πολύ ικανά για τους ρόλους τους (κι έχει αποτύχει κατά 20%) θα είναι δραματικά καλύτερος από έναν στρατό που έχει κατά 20% στελέχη πολύ ικανά (γιατί αυτό είναι, ίσως, το τυχαίο επιτυχίας σε μία τυχαία επιλογή). Και οι δύο οργανισμοί θα έχουν πολύ ικανά στελέχη, και οι δύο θα έχουν λιγότερο ικανά στελέχη, αλλά ο ένας θα είναι δραματικά ικανότερος από τον άλλον. Να το ξαναπούμε: Ταλαντούχους ανθρώπους είχαν, έχουν και θα έχουν όλοι οι στρατοί (και όλοι οι οργανισμοί άλλωστε). Δεν υπάρχει στρατιωτικός οργανισμός που να αποτελείται από μικρούς θεούς του πολέμου, ούτε οργανισμός που να αποτελείται από άβουλους, αδιάφορους, και ανόητους. Όλοι έχουν από όλα. Όμως δεν είναι κι όλοι οι οργανισμοί οι ίδιοι…