Διέξοδος για την αποφυγή επίθεσης στη Συρία: η κατάλληλη "γκάφα" στην κατάλληλη στιγμή...

Σημαντικό περιθώριο για την ειρηνική επίλυση της κρίσης στη Συρία δίνει το ενδεχόμενο καταστροφής των συριακών χημικών όπλων που σκιαγράφησε χθες ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζων Κέρι ως εναλλακτική λύση, απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου. Η ρωσική διπλωματία δραστηριοποιήθηκε άμεσα για την εκμετάλλευση της ευκαιρίας, δημοσιοποιώντας σχετική πρόταση προς τη Συρία, η οποία με τη σειρά της την αποδέχθηκε.

Συγκεκριμένα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε ότι είχε ήδη αναφέρει την ιδέα στον Σύρο υπουργό Εξωτερικών, Ουαλίντ Αλ-Μουάλεμ, στη διάρκεια συνομιλιών που είχαν οι δύο άνδρες στη Μόσχα, τονίζοντας ότι η Ρωσία περιμένει «μία γρήγορη και ελπίζω θετική απάντηση». Στη συνέχεια το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Ιντερφάξ μετέδωσε ότι η Συρία αποδέχθηκε την πρόταση δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών της Ουάλιντ αλ Μουάλεμ, ενώ την αποδοχή της ρωσικής πρότασης επιβεβαίωσε και ο πρωθυπουργός της Συρίας Ουάελ αλ Χάλκι, με δηλώσεις του στην κρατική τηλεόραση. Οι εξελίξεις απέκτησαν γρήγορα μεγάλη δυναμική, καθώς ο Βρετανός πρωθυπουργός Ν. Κάμερον και η ηγεσία της ΕΕ υποδέχθηκαν θετικά την πρόταση, η Γαλλία κατέθεσε ήδη σχετικό σχέδιο ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ η προγραμματισμένη συνεδρίαση του αμερικανικού Κογκρέσου αναβλήθηκε για την επόμενη Δευτέρα.

Αν και τίποτα δεν αποκλείεται, οι εκτιμήσεις περί "γκάφας" του Τζων Κέρι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό. Σε τέτοια επίπεδα πολιτικής οι γκάφες είναι σπάνιες, και το γεγονός ότι ο όρος - πρόταση αφοπλισμού προς τη Συρία τέθηκε κατόπιν δημοσιογραφικής ερώτησης δε σημαίνει απολύτως τίποτα: οι προσυμφωνημένες ερωτήσεις είναι μέρος της καθημερινότητας τέτοιων συνεντεύξεων... Ο χρονισμός (timing) της "γκάφας" είναι επίσης ενδιαφέρων: δυο μέρες πριν την κρίσιμη συνεδρίαση της Γερουσίας και ενόσω ο Σύρος υπουργός Εξωτερικών ήταν στη Μόσχα... Ούτε άλλωστε πρέπει να περάσει απαρατήρητη η δήλωση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ ότι η ρωσική πρωτοβουλία «προέκυψε μετά από επαφές με τις ΗΠΑ». Το κυριότερο όμως είναι ότι η λύση της καταστροφής των χημικών όπλων της Συρίας φαίνεται να εξυπηρετεί όλες τις σημαντικές εμπλεκόμενες δυνάμεις, ενώ οι αρνητικές αντιδράσεις δείχνουν ποιοι μένουν στα "κρύα του λουτρού":

Πρωτίστως ωφελημένο από μια τέτοια λύση θα ήταν φυσικά το καθεστώς Ασαντ, η ανατροπή του οποίου ήταν εξ αρχής στόχος των δυτικών δυνάμεων. Τώρα του παρουσιάζεται η δυνατότητα να ανταλλάξει την επιβίωσή του με τη θυσία του χημικού του οπλοστασίου, και ενδεχομένως να αναβαπτιστεί μεσοπρόθεσμα με κάποια εκλογική διαδικασία (καθώς τα ποσοστά αποδοχής του στον πληθυσμό θεωρούνται σχετικά υψηλά).

Εξαιρετικά κερδισμένη θα έβγαινε προφανώς και η Ρωσία, η οποία στις επαφές με τη Δύση είχε υποστηρίξει μέχρι τέλους, ως κόκκινη γραμμή, την παραμονή Ασαντ στην εξουσία. Με μια τέτοια λύση, η Ρωσία ακυρώνει το βασικό στόχο της δυτικής παράταξης (ανατροπή Ασαντ) εξαναγκάζοντάς την να υιοθετήσει μια δευτερεύουσα, αλλά επικοινωνιακά πειστική, στόχευση (καταστροφή χημικών όπλων). Έτσι διατηρεί ανέπαφα τα κρίσιμα ερείσματά της στη Συρία, ενώ το διεθνές της κύρος αναβαθμίζεται σημαντικά, όχι μόνο λόγω της σθεναρής της στάσης αλλά και λόγω της ταχύτητας και ευστροφίας της διπλωματίας της.

Ικανοποιητική όμως μπορεί να θεωρηθεί αυτή η λύση και για τις ΗΠΑ, καθώς το αντάλλαγμα της καταστροφής των συριακών χημικών όπλων είναι επαρκές συμβολικό κέρδος και επικοινωνιακό προκάλυμμα για μια οπισθοχώρηση αναγκαία, δεδομένων των συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί. Η απροθυμία του Μπαράκ Ομπάμα να αναλάβει επιθετική δράση κατά της Συρίας είχε ήδη διαφανεί από τον ελιγμό του να ζητήσει την έγκριση του Κογκρέσου, ενώ διέθετε την εξουσία να διατάξει επιθετικές επιχειρήσεις και χωρίς αυτήν. Οι πληροφορίες σχετικά με τις προθέσεις του αμερικανικού νομοθετικού σώματος ήταν συγκεχυμένες, αλλά η έγκριση δεν φαινόταν σε καμία περίπτωση εξασφαλισμένη, ενώ και η αμερικανική κοινή γνώμη εμφανιζόταν διχασμένη στις σχετικές έρευνες. Το κρίσιμο πρόβλημα της αμερικανικής (και ευρύτερα, "δυτικής") στρατηγικής είναι η σταδιακή συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η πτώση των αυταρχικών κοσμικών καθεστώτων στις αραβικές χώρες δεν ακολουθείται από άνθηση της δημοκρατίας, αλλά από επικράτηση φονταμενταλιστικών ισλαμιστικών δυνάμεων.

Ο ίδιος ακριβώς προβληματισμός ισχύει και για την περίπτωση του Ισραήλ, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες θα καλωσόριζε μια επίθεση κατά της Συρίας ή/και την πτώση του καθεστώτος Ασαντ. Όμως η αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα και η πιθανότητα ανάδειξης του ισλαμικού φονταμενταλισμού σε κυρίαρχη δύναμη στη Συρία (ή έστω σε ένα τμήμα της), με πρόσβαση μάλιστα σε χημικά όπλα, προφανώς δίνει έναυσμα για δεύτερες σκέψεις. Η εναλλακτική λύση της επιβίωσης του καθεστώτος Ασαντ, χωρίς μάλιστα το χημικό του οπλοστάσιο και με τις στρατιωτικές του δυνάμεις σαφώς φθαρμένες από τη σκληρή εμφύλια σύγκρουση, ενδεχομένως φαντάζει ως το "μη χείρον" για το Ισραήλ.

Όσον αφορά τις ελάσσονες εμπλεκόμενες δυνάμεις, Κίνα και Ιράν καλωσόρισαν την πρόταση Λαβρόφ, Βρετανία και ΕΕ έδειξαν συγκρατημένα θετική διάθεση, ενώ η Γαλλία μετά από αρχικό δισταγμό, έσπευσε να καταθέσει σχέδιο ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη διάλυση του συριακού χημικού οπλοστασίου, το οποίο προβλέπει και δυνατότητα χρήσης στρατιωτικής βίας εάν παραβιαστούν οι όροι που θα τεθούν. Η σπουδή της Γαλλίας είναι εύλογη: σε περίπτωση ακύρωσης των αμερικανικών σχεδιασμών για επίθεση, θα βρισκόταν εκτεθειμένη, δεσμευμένη σε μια πολεμική επιχείρηση που δεν θα μπορούσε να φέρει σε πέρας μόνη.

Από την άλλη πλευρά, οι δυνάμεις που ζημιώνονται από την προοπτική ειρηνικής επίλυσης της συριακής κρίσης διακρίνονται επίσης με σαφήνεια από τις αντιδράσεις τους:

Οι Σύροι αντάρτες κατηγόρησαν τη Ρωσία και το καθεστώς Άσαντ ότι ψεύδονται: «Απευθύνουμε έκκληση για (στρατιωτικά) πλήγματα (σ.σ. εκ μέρους της Δύσης στη Συρία) και προειδοποιούμε τη διεθνή κοινότητα ότι το καθεστώς λέει ψέματα και ότι δάσκαλός του είναι ο ψεύτης Πούτιν» τόνισε ο Σελίμ Ιντρίς, ο ηγέτης του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Τζαζίρα. «Τέχνασμα» χαρακτήρισε τη ρωσική πρόταση και ο Λουάι Μόκνταντ, συντονιστής της "Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης του Ελεύθερου Συριακού Στρατού".

Επίσης, ο υπουργός Εξωτερικών του Μπαχρέιν, σεΐχης Χάλεντ μπιν Άχμεντ αλ Χαλίφα, από τη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, αποδοκίμασε τη ρωσική πρόταση, λέγοντας ότι «δεν σταματά την αιματοχυσία».

Εξ ίσου προβληματισμένη από τις εξελίξεις εμφανίζεται η τουρκική ηγεσία, της οποίας οι σχεδιασμοί για τη Συρία φαίνονται να ακυρώνονται με τρόπο εκκωφαντικό, ενώ η απειλή στο κουρδικό μέτωπο παραμένει σοβαρή. Σύμφωνα με πληροφορίες του έγκυρου defencepoint.gr, στην Άγκυρα εκτυλίσσονται πυρετώδεις συσκέψεις μεταξύ στελεχών της κυβέρνησης, του στρατεύματος και της ΜΙΤ για την αξιολόγηση της κατάστασης.

Η επόμενη μέρα

Όλα τα ανωτέρω δεν αλλάζουν το γεγονός ότι η ρωσική πρόταση παραμένει επί του παρόντος απλή βάση συζήτησης, που δεν έχει εξειδικευθεί ούτε παρουσιαστεί αναλυτικά προς τις ΗΠΑ και τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ δήλωσε ότι Μόσχα και Δαμασκός συνεργάζονται για την κατάρτιση «αποτελεσματικού, συγκεκριμένου σχεδίου», το οποίο «θα παρουσιαστεί σύντομα στις υπόλοιπες χώρες».

Προφανώς η ρωσική πρόταση και η γαλλική πρόταση ψηφίσματος αποτελούν την αρχή μιας μεγάλης διπλωματικής διελκυστίνδας, όπου τα δυο στρατόπεδα θα επιχειρήσουν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους "πόντους". Ήδη η Ρωσία δήλωσε ότι η γαλλική πρόταση ψηφίσματος είναι απαράδεκτη κατά το μέρος της που επιρρίπτει στη συριακή κυβέρνηση την ευθύνη για τη χρήση χημικών όπλων στις 21 Αυγούστου. Ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατά τη συνομιλία του με τον γάλλο ομόλογό του, Λοράν Φαμπιούς, σημείωσε ότι η Μόσχα θα προτείνει στο Σ.Α. σχέδιο ψηφίσματος για να τεθεί το συριακό χημικό οπλοστάσιο υπό διεθνή έλεγχο, ενώ ο ρώσος πρεσβευτής στο Παρίσι σημείωσε ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να διαβουλευτεί επάνω σε ένα ψήφισμα για τον διεθνή έλεγχο επί των συριακών χημικών, ωστόσο δεν θα δεχόταν να υπάρχει δικλείδα η οποία να απειλεί τη συριακή κυβέρνηση με χρήση βίας για την εφαρμογή του.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επρόκειτο να εξετάσει το θέμα στις 23.00 ώρα Ελλάδος σε κλειστή συνεδρίαση, αλλά τελικά η συνεδρίαση ματαιώθηκε, ένδειξη των εντατικών διαβουλεύσεων που συνεχίζονται. Πάντως οι δυτικοί ηγέτες Ομπάμα, Ολάντ και Κάμερον σε τηλεφωνική τους συνομιλία συμφώνησαν να «εξεταστεί σοβαρά» η ρωσική πρόταση.

Στις ΗΠΑ, το προγραμματισμένο για απόψε διάγγελμα του Μπαράκ Ομπάμα προς τον αμερικανικό λαό δεν αναμένεται να φέρει δραματικές ειδήσεις ή εξελίξεις, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει ήδη δηλώσει ότι θα μελετήσει το ρωσικό σχέδιο. Αν και διατύπωσε αμφιβολίες για την εφαρμοσιότητα της ρωσικής πρότασης και τόνισε ότι είναι απαραίτητο να διατηρηθεί η «στρατιωτική πίεση» στο καθεστώς Ασαντ, είναι προφανές ότι είναι πολιτικά αδιανόητο να αναληφθεί στρατιωτική δράση όσο η ρωσική πρόταση είναι "στο τραπέζι" και εκκρεμεί η ψηφοφορία στο Κογκρέσο.

Άλλωστε και στο αμερικανικό νομοθετικό σώμα υπάρχει κινητικότητα, με τον ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή Τζον Μακέιν να δηλώνει ότι εξετάζει την πιθανότητα ενός αυστηρού χρονοδιαγράμματος για την παράδοση των χημικών όπλων της Συρίας, ενώ οι δημοκρατικοί γερουσιαστές Μάντσιν και Χάιτκαμπ προτείνουν εναλλακτικό σχέδιο, που δίνει στην κυβέρνηση Άσαντ περιθώριο 45 ημερών να υπογράψει τη διεθνή σύμβαση για την απαγόρευση των χημικών όπλων και να ξεκινήσει τη διαδικασία παράδοσής τους.

Οι επόμενες ημέρες αναμένονται κρίσιμες, αλλά το βέβαιο είναι ότι υπάρχουν βάσιμες ελπίδες να είναι η έκβαση αυτής της διεθνούς κρίσης διαφορετική από όσες βιώσαμε την τελευταία εικοσαετία...