Η ακατανόητη πολιτική αυτοκτονίας στο Ανατολικό Αιγαίο

 

Η πολιτική της Άγκυρας για αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου και αμφισβήτησης του status quo, πολιτική που εφαρμόζεται με συνέχεια και συνέπεια από το 1973, πέρασε από το χειμώνα του 2008-2009 σε νέα φάση. Όπως έχει γίνει κατά καιρούς στο παρελθόν, μεταβάλλεται η τρέχουσα πρακτική και ο άμεσος στόχος, ενώ η στρατηγική επιδίωξη παραμένει η ίδια.
Αυτή τη φορά η Άγκυρα δεν αφήνει καμία απολύτως αμφιβολία ως προς τον άμεσο στόχο και την εφαρμοζόμενη τακτική. Σε μία οργανική συνέχεια της πολιτικής της για αμφισβήτηση του Αιγαίου, πέρασε για πρώτη φορά στη ρητή κι έμπρακτη αμφισβήτηση του καθεστώτος κατοικημένων νησίδων του Αιγαίου. Ήταν μια λογική κίνηση, δεδομένου ότι η Άγκυρα είχε ήδη επιτύχει την καταγραφή των ελληνικών βραχονησίδων ως γκρίζων ζωνών, και δεδομένου ότι προχωρά πάντα με μικρά αλλά συστηματικά βήματα στη διεύρυνση της επιθετικότητάς της. Η αμφισβήτηση της κυριαρχίας σε δύο μικρά κατοικημένα ελληνικά νησιά υπήρξε λογική επόμενη κίνηση.

Αυτό που προκαλεί σοκ είναι η αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Ή, για την ακρίβεια, η έλλειψη αντιδράσεως, και η συνέχιση της … επίθεσης φιλίας προς την Τουρκία, ενώ αυτή κλιμακώνει τις ευθείες επιθετικές της ενέργειες προς την ελληνική πλευρά.Η κίνηση της Τουρκίας να κλιμακώσει τις διεκδικήσεις της έναντι της Ελλάδος, και μάλιστα με την απειλή εναντίον κατοικημένων, πλέον, περιοχών, θα μπορούσε να είναι η χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα είχε, κατά την τελευταία περίοδο, εγκλωβιστεί σε ένα δίλημμα που της δημιούργησε η Τουρκία:

οι προκλήσεις της ήταν πάντοτε κλιμακούμενες με μικρά βήματα, γεγονός που δυσκόλευε την Ελληνικές κυβερνήσεις (ή τους έδινε μία καλή πρόφαση να αποφύγουν) να ορίσουν την κόκκινη γραμμή πέραν της οποίας δεν θα ανεχτούν περαιτέρω αμφισβήτηση των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων, και η πολιτική τους έναντι της Τουρκίας θα αλλάξει δραστικά. Από το χειμώνα του 2008-2009 η Τουρκία προέβη σε μία ρητή, σαφή και ιταμή κλιμάκωση των προκλήσεών της. Διακήρυξε ότι το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι είναι «αγνώστου πατρός», πρέπει η Ελλάς και η Τουρκία να συναποφασίσουν για το καθεστώς τους, οι (καθεστωτικές) τουρκικές εφημερίδες διαπίστωσαν ότι… οι κάτοικοί τους μεταφέρθηκαν εκεί νύχτα ως έποικοι για να δικαιολογήσουν τις ελληνικές αξιώσεις επί του νησιού, παραβιάζει συστηματικά και ολοένα και πιο προκλητικά τον εναέριο χώρο τον νησίδων, προβαίνοντας συνεχώς σε χαμηλές υπερπτήσεις, και καλώντας το… ελικόπτερο του Έλληνα προέδρου της Δημοκρατίας που επισκέπτονταν το νησί την άνοιξη να απομακρυνθεί επειδή παραβιάζει τον τουρκικό εναέριο χώρο.

Αν η τρέχουσα ελληνική κυβέρνηση είχε εγκλωβιστεί από την τακτική των προηγουμένων κυβερνήσεων σε μία παγιωμένη κατάσταση αποδοχής των προκλήσεων την οποία δεν μπορούσε (ευλόγως) να αλλάξει εύκολα εν ψυχρώ, η νέα κατάσταση της έδινε τη χρυσή ευκαιρία: ήταν η κατάλληλη στιγμή να δηλωθεί (προς πάσα κατεύθυνση) ότι η Τουρκία εδώ ξεπερνά τα εσκαμμένα, ότι η απειλή εναντίον ελλήνων πολιτών δε θα γίνει ανεκτή, κι ότι τουρκικές στρατιωτικές ενέργειες που θα θέτουν σε κίνδυνο έλληνες πολίτες θα αντιμετωπίζονται δυναμικά. Ή, πιο απλά, ότι οτιδήποτε επιχειρεί να πετάξει πάνω από κατοικημένες ελληνικές νησίδες θα αποτελεί στόχο προς εξουδετέρωση.
Αλλά πέραν του ότι η κλιμάκωση αυτή της Άγκυρας ήταν μία ευκαιρία για «ανοικτή στροφή» στην ελληνική πολιτική στο Αιγαίο, η στροφή αυτή καθίστατο πλέον επιτακτική για λόγους αυτοπροστασίας της ελληνικής πλευράς.

Η νέα πολιτική της Άγκυρας με σαφήνεια επιδιώκει να δημιουργήσει τετελεσμένο στο χώρο του Αιγαίου. Το τετελεσμένο αυτό θα αφορά την παγίωση νέου status quo, κατά το οποίο το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι (ως αντιπροσωπευτικά ενός πολύ μεγαλύτερου πλήθους νησιών) θα είναι ασαφούς και αμφισβητούμενης κυριαρχίας, θα είναι “disputed islands” όπως θα αναφέρονται πλέον σε αυτά ο διεθνής τύπος και οι ξένες κυβερνήσεις (όπως ακριβώς αναφέρονται και στην Ίμια). Το καθεστώς αυτό είναι πιθανόν να αποτελεί στόχο καθ’εαυτό, είναι όμως πολύ πιο πιθανόν να αποτελεί την προετοιμασία για την λογικά επόμενη κίνηση της Άγκυρας. Και η κίνηση αυτή είναι η αιφνιδιαστική κατάληψη μίας κατοικημένης νησίδας – του Φαρμακονησίου, του Αγαθονησίου ή και άλλης κατοικημένης νησίδας.
Καλώς ή κακώς, δεν είναι επιχειρησιακά δύσκολη, σε μία κατάλληλη ευκαιρία, η αιφνιδιαστική και σχετικά αναίμακτη κατάληψη μίας τέτοιας νησίδας. Η τουρκική κυβέρνηση θα μπορεί, έτσι, ένα πρωί, να εμφανιστεί στην Ελλάδα με μία τέτοια νησίδα υπό την κατοχή της, με τους κατοίκους σαν ομήρους, και με την πρόσκληση σε διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό του συνολικού καθεστώτος του Αιγαίου. Η Ελλάδα θα τεθεί τότε προ του διλήμματος είτε να ξεκινήσει έναν πλήρη πόλεμο κατά της Τουρκίας (γιατί επιχειρησιακά αυτή είναι η αναπόφευκτη απάντηση σε αυτή την ενέργεια) είτε να προσέλθει ταπεινωμένη σε διαπραγματεύσεις. Βεβαίως υπάρχει και δύο ενδιάμεσες στρουθοκαμηλικές λύσεις, από αυτές που πολύ αρέσουν στο ελληνικό πολιτικό κατεστημένο:

• Η ελληνική κυβέρνηση θα διακηρύξει ότι δεν αναγνωρίζει το νέο status quo, και το καταληφθέν νησάκι παραμένει (de jure) στην ελληνική κυριαρχία. Και φυσικά μία αναπόφευκτη αλλαγή κυβερνήσεως θα δώσει λύση και στο εσωτερικό πρόβλημα που θα δημιουργηθεί, καθώς η καινούργια κυβέρνηση θα μπορεί να αδρανήσει επικαλούμενη ότι για το πρόβλημα φταίει η απερχόμενη κυβέρνηση, και φυσικά δε μπορεί κανείς να της ζητήσει να κηρύξει … πόλεμο στην Τουρκία για να διορθώσει τα λάθη της αντιπολίτευσης…
  

• Εναλλακτικά, και σε εφαρμογή του θλιβερού δόγματος του ισοδυνάμου τετελεσμένου, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να επιχειρήσει σχετικά γρήγορα να καταλάβει κι αυτή μία μικρή αντίστοιχη τουρκική κατοικημένη νησίδα. Αλλά η λύση αυτή είναι μάλλον δύσκολη και πάντως ατελέσφορη.

Είναι δύσκολη γιατί:
Οι αντίστοιχες τουρκικές βραχονησίδες είναι πολύ λιγότερες από τις ελληνικές, και είναι δυνατόν να φυλαχθούν πολύ καλύτερα από κάποιον ο οποίος και την πρωτοβουλία έχει (άρα δε θα αιφνιδιαστεί) και πολύ περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό διαθέτει ώστε να μπορεί να επανδρώσει επαρκέστατες φρουρές στους λίγους στόχους που διαθέτει.
Και είναι ατελέσφορη γιατί:
α) Η απλή ανταλλαγή βραχονησίδων είναι ολέθρια λύση για την Ελλάδα. Γιατί είναι η Ελλάδα που έχει τις πολλές νησίδες και νησάκια στο Αιγαίο. Η Τουρκία θα είναι παραπάνω από ευτυχείς να βάλει τις βραχονησίδες της στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μαζί με τις ελληνικές, για τον απλούστατο λόγο ότι μόνον να κερδίσει μπορεί από τέτοιες διαπραγματεύσεις.
β) Το μήνυμα που μεταδίδει στην άλλη πλευρά το δόγμα του «ισοδύναμου τετελεσμένου» είναι ότι οποιοδήποτε εγχείρημα από τουρκικής πλευράς είναι, σε κάθε περίπτωση ασφαλές, γιατί η Ελλάδα δεν πρόκειται να κλιμακώσει η ίδια την κατάσταση, ό,τι κι αν συμβεί, αλλά θα προσπαθεί να κρατήσει την κρίση στο κατώτατο χαμηλό επίπεδο. Η διαβεβαίωση αυτή για ασφαλές παίγνιο είναι ανοικτή πρόσκληση στην Άγκυρα για τυχοδιωκτισμούς και κλιμάκωση των ενεργειών της. Δεν είναι αποτροπή, είναι προτροπή.

Σε οποιοδήποτε κράτος του κόσμου που σέβεται τον εαυτό του, διέπεται από κοινό νου και δεν έχει καταστεί, εμφανώς ή όχι, κράτος-δορυφόρος, θα ήταν να διακηρύξει urbi et orbi, και προς πάσα κατεύθυνση, ότι οι νέες αυτές ενέργειες ξεπερνούν τα εσκαμμένα, κι ότι σε νέα περίπτωση παραβιάσεως των θεμελιωδών κυριαρχικών της δικαιωμάτων θα τα προασπίσει με κάθε μέσον. Και ότι, όπως είπε «κάποιος» σε παλαιότερη εποχή, αν η Τουρκία ανοίξει την πόρτα του φρενοκομείου, η Ελλάς θα την ακολουθήσει. Αυτό όχι μόνον είναι η καλύτερη προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, αλλά και ο καλύτερος τρόπος προάσπισης της ειρήνης.