Η πτώση του Apache : Λόγοι «οικονομίας» προκάλεσαν το ατύχημα;

Του Σάββα Δ. Βλάσση

Η απώλεια του Ταγματάρχη (ΑΣ) Ανδρέα Δερμάρη και του Αρχιλοχία (ΑΣ) Κωνσταντίνου Γκιώκα στο δυστύχημα της 30ής Ιουλίου, πέρα από την θλίψη, προκάλεσε κυρίως οργή, σε όσους γνωρίζουν «πρόσωπα και πράγματα» για τις πρακτικές των τελευταίων ετών στην υποστήριξη των οπλικών συστημάτων των Ενόπλων Δυνάμεων.
Αν και τα 12 AH-64DHA Apache Longbow είχαν αφιχθεί στην Ελλάδα από τον Μάιο του 2007, παρέμεναν καθηλωμένα στην Πάχη, επειδή η ΓΔΑΕΕ επικαλέσθηκε κάποιες διαφορές στην διαμόρφωσή τους, σε σχέση με την σύμβαση. Στο διάστημα αυτό, τα ελικόπτερα συντηρούνταν κανονικά από τεχνικούς της κατασκευάστριας Boeing, σε συνεργασία με το τεχνικό προσωπικό του 2ου ΤΕΕΠ.
Η άρνηση των ελληνικών υπηρεσιών να παραλάβουν τα Apache, υπαγορεύθηκε στην ουσία από την τακτική της προηγουμένης ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ σε μια σειρά εξοπλιστικών προγραμμάτων που ευρίσκοντο σε εξέλιξη. Σύμφωνα με την καθιερωμένη πρακτική του EUROSTAT, η σχετική δαπάνη κάθε εξοπλιστικού προγράμματος προσμετράται κατά την παραλαβή των οπλικών συστημάτων. Κατά συνέπεια, επικαλούμενη διάφορες προφάσεις, η ελληνική πλευρά αρνιόταν να παραλάβει τα υπό παράδοση οπλικά συστήματα, πετυχαίνοντας τεχνητώς την μη αύξηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού.
Τα 12 Apache, άρχισαν να παραλαμβάνονται επισήμως μόνο αφού ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης… καταδέχθηκε να εγκρίνει την σχετική τροποποίηση της σύμβασης, η οποία εκκρεμούσε από τον Νοέμβριο του 2006! Πότε; Κατά… σύμπτωση, η έγκριση δόθηκε λίγες μόνο εβδομάδες πριν το ταξίδι του Μεϊμαράκη στην Ουάσιγκτον τον Απρίλιο του 2009. Το «ξεπάγωμα» της παραλαβής, μεταφράσθηκε ως «αντάλλαγμα» του πρώην υπουργού, προκειμένου να γίνει δεκτός στις ΗΠΑ. Και όπως απεδείχθη, δεν επρόκειτο παρά για μία τυπική και άνευ ουσίας επίσκεψη, που εξυπηρέτησε μόνο το προσωπικό ίματζ του υπουργού.
Έτσι άνοιξε ο δρόμος και η επίσημη τελετή ένταξης των ελικοπτέρων σε υπηρεσία, πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2010.

Η τεχνική υποστήριξη
Τα σύγχρονα επιθετικά ελικόπτερα ενσωματώνουν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και απαιτούν επιμελή συντήρηση από το τεχνικό προσωπικό, όσο και ειδική υποστήριξη. Γι’ αυτήν την πρώτη κρίσιμη περίοδο που το νέο οπλικό σύστημα τέθηκε σε ελληνική υπηρεσία, υπήρχε σχετική συμφωνία τεχνικής υποστήριξης (Technical Assistance Agreement) βάσει της οποίας η Boeing παρείχε συμβουλευτική συνδρομή στο τεχνικό προσωπικό του 2ου ΤΕΕΠ, για την συντήρηση των ελικοπτέρων. Τον ρόλο ανέλαβε ένας ιδιαίτερα έμπειρος Αμερικανός τεχνικός σύμβουλος (Field Engineer), ο οποίος προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες κι επέλυσε πολλά ζητήματα που προέκυψαν όλο αυτό το διάστημα.
Η συμφωνία αυτή έληγε στις 30 Ιουνίου και φυσιολογικά θα έπρεπε να ανανεωθεί, δεδομένου ότι ακόμη οι Έλληνες τεχνικοί έχουν μικρή εμπειρία. Τυπικώς, το ελληνικό προσωπικό έχει πιστοποιηθεί σε καθήκοντα επιθεωρήσεων των νέων ελικοπτέρων, στερείται όμως της απαιτούμενης συσσωρευμένης εμπειρίας και γνώσης, στοιχεία ιδιαίτερα κρίσιμα πάντα, κατά την πρώιμη φάση της ένταξης σε υπηρεσία ενός νέου οπλικού συστήματος. Η παρουσία όμως του Αμερικανού συμβούλου ήταν απαραίτητη και για έναν ακόμη σοβαρό λόγο. Ο αριθμός των τεχνικών του 2ου ΤΕΕΠ είναι πολύ μικρός, με αποτέλεσμα την εφαρμογή ενός εξοντωτικού προγράμματος για την υποστήριξη των ελικοπτέρων, που θέτει ζήτημα κόπωσης του προσωπικού, με συνεπαγόμενη αύξηση των πιθανοτήτων σφάλματος κατά την διάρκεια της εργασίας.
Για τους δικούς της λόγους, η ΓΔΑΕΕ δεν έκρινε σκόπιμο να ανανεώσει την συμφωνία. Η μόνη εξήγηση που μπορεί να δοθεί, είναι ότι επρόκειτο για άλλη μία κίνηση η οποία εντασσόταν στα πλαίσια της προσπάθειας «περιστολής των δαπανών» του ΥΠΕΘΑ. Η πολιτική ηγεσία, προτίμησε να αποφύγει την δαπάνη μερικών χιλιάδων ευρώ, διακινδυνεύοντας την ομαλή ένταξη ενός νέου οπλικού συστήματος, την ασφάλεια πτήσεων κι εν τέλει την ασφάλεια του προσωπικού της Αεροπορίας Στρατού.


Ηθικοί αυτουργοί

Αν και την διερεύνηση του δυστυχήματος ανέλαβε ειδική επιτροπή, οι πρώτες ενδείξεις συνηγορούν στο ότι το δυστύχημα προήλθε από τεχνική αστοχία η οποία προκάλεσε την αποκόλληση πτερυγίου του ουραίου στροφείου. Το πλήρωμα πραγματοποιούσε δοκιμαστική πτήση έπειτα από υποβολή του ελικοπτέρου σε εργασίες προγραμματισμένης συντήρησης. Κατά την εκτέλεση μίας συνηθισμένης διαδικασίας ελέγχου, δίχως ο χειριστής να εκτελεί κάποιον απαιτητικό ελιγμό ή επικίνδυνη πτήση σε χαμηλό έδαφος, το ελικόπτερο κατέπεσε.
Οι ενδείξεις συντείνουν κατ’ αρχάς στο συμπέρασμα ότι δεν επρόκειτο για σφάλμα χειρισμού αλλά ότι η πτώση προήλθε από τεχνική αστοχία, η οποία πιθανώς προέκυψε από λάθος στις διαδικασίες συντήρησης του ελικοπτέρου. Παραπέμποντας άμεσα στην έλλειψη της αμερικανικής επίβλεψης – συνδρομής…
Εκεί εντοπίζουμε το ζήτημα και όχι τόσο στο αν τα ελικόπτερα παρέμεναν αποθηκευμένα επί 2 έτη, όπως τόνισαν τα περισσότερα ΜΜΕ.
Ηθικός αυτουργός του δυστυχήματος και της απώλειας δύο πολύτιμων στελεχών, δεν μπορεί παρά να είναι η πολιτική ηγεσία, η οποία στο όνομα της μείωσης των αμυντικών δαπανών, δυσκολεύεται να διακρίνει τα όρια του ελάχιστου ορίου πιστώσεων που απαιτούνται για την ομαλή συντήρηση – υποστήριξη των οπλικών συστημάτων.
Στο ίδιο πνεύμα «οικονομίας», κόπηκε το τελευταίο διάστημα και η συνηθισμένη διαδικασία μετάβασης των πληρωμάτων Apache στις ΗΠΑ, όπου περνούν εκπαίδευση σε εξομοιωτή πτήσεων του Αμερικανικού Στρατού! Πρόκειται για μία ακόμη αρνητική εξέλιξη, η οποία επιδρά στο επίπεδο των πληρωμάτων και στην ασφάλεια, καθώς στον εξομοιωτή δίνεται η ευκαιρία εξάσκησης στην αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων.
Η επικίνδυνη πρακτική των αλόγιστων περικοπών που καθιερώθηκε από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία, με αρχικό αποτέλεσμα την δραστική πτώση του δείκτη διαθεσιμότητας των οπλικών συστημάτων, μετρά πλέον το πρώτο αίμα.

Από τις μειώσεις των διαθεσιμοτήτων, οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν περάσει στην καταμέτρηση απωλειών εξαιτίας του περιορισμού του δείκτη ασφαλείας στο καθημερινό έργο τους!

Το ειρωνικό είναι ότι μόλις μία ημέρα πριν το δυστύχημα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε την έγκριση από την διακομματική επιτροπή της Βουλής, της ανάθεσης δύο συμβάσεων ύψους 22 εκατ. ευρώ, για την υποστήριξη των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων OSA-AKM και TOR-M1, όσο και την αναβάθμιση του αποθέματος αντιαεροπορικών πυραύλων. Την στιγμή που αποφασιζόταν η δαπάνη κάποιων εκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη βλημάτων τα οποία μπορεί να μην χρησιμοποιηθούν και ποτέ, η ΓΔΑΕΕ προτίμησε να περικόψει μερικές χιλιάδες ευρώ από την σωστή επίβλεψη της τεχνικής υποστήριξης των νεοπαραληφθέντων ελικοπτέρων που πετούν σε καθημερινή βάση…


Το πρόβλημα της Αεροπορίας Στρατού

Η Αεροπορία Στρατού παραμένει στο «κόκκινο», δίχως να εμφανίζει σημάδια ανάκαμψης από την κακοδαιμονία που την πλήττει τα τελευταία χρόνια. Από την 11η Σεπτεμβρίου 2004 και την πτώση του Chinook, μία σειρά μειζόνων ατυχημάτων έχουν πλήξει την Αεροπορία Στρατού, η οποία μετρά χαμένα στελέχη, με σοβαρό αντίκτυπο στο ηθικό του προσωπικού.
Οι παραγγελίες σύγχρονου υλικού, όπως τα 12 επιθετικά ελικόπτερα AH-64DHA Apache Longbow και τα 20 μεταφορικά ΝΗ-90, συνοδεύτηκαν από μία προσπάθεια αναβάθμισης του επιπέδου επαγγελματισμού των στελεχών. Εξαιτίας της σταδιακής απαξίωσης του κύριου υλικού (ελικόπτερα UH-1 Huey) που δεν επέτρεπε πλέον την εντατική αξιοποίησή του για εκπαιδευτικούς σκοπούς, στο πέρασμα του χρόνου παρατηρήθηκε μία χαλάρωση.
Από το 1997 που η Αεροπορία Στρατού ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο Όπλο, άρχισε η σταδιακή ροή νέων στελεχών «αφιερωμένων» σε αυτό. Ορισμένα από τα πλέον αξιόλογα νέα στελέχη που αποφοίτησαν από τις παραγωγικές σχολές, εντάχθηκαν στην Αεροπορία Στρατού. Στο μεταξύ όμως, τα τελευταία έτη παρατηρήθηκε μία σταθερή έξοδος έμπειρων στελεχών στους βαθμούς του ταγματάρχη και αντισυνταγματάρχη, με αποτέλεσμα την απώλεια πολύτιμων στελεχών με διακεκριμένη σταδιοδρομία. Η απώλεια αυτή μεταφράζεται σε στασιμότητα και επικράτηση μειωμένων προσδοκιών από τα παραμένοντα στελέχη που αναλαμβάνουν θέσεις διοίκησης.
Αντί η ηγεσία του ΥΠΕΘΑ να υποστηρίξει την προσπάθεια που καταβάλει η Αεροπορία Στρατού σε αυτή την κρίσιμη φάση που βρίσκεται, πρόσφατα την επιφόρτισε και πάλι με το πάρεργο της αεροπυρόσβεσης, δεσμεύοντας αριθμό ελικοπτέρων Chinook που επιχειρούν με ειδικούς κάδους. Προ ετών είχε κριθεί ότι η αποστολή αυτή ήταν επικίνδυνη για τα ελικόπτερα και για μια σειρά λόγων είχε αποφασιστεί η κατάργηση της χρήσης τους σε αυτό τον ρόλο. Οι παλινωδίες της πολιτικής ηγεσίας, στην προσπάθειά της να δείξει έργο, φαίνεται ότι δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν την εμπειρία του παρελθόντος με αποτέλεσμα την διάπραξη των ίδιων σφαλμάτων.

Ο Σάββας Δ. Βλάσσης είναι εκδότης του περιοδικού ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ