Η ανάποδη πτήση της πεταλούδας

Του Νίκου Γεωργιάδη

Στο Σουκ της Αντιόχειας κάποιος ψάχνει να νοικιάσει ένα σπίτι για λίγους μήνες. Δηλώνει Κούρδος και οι συνομιλητές του τον κοιτούν με απορία. Για πρώτη φορά στη ζωή τους αντικρίζουν Κούρδο με χαρακτηριστικά αφροαμερικανού, και μάλιστα κατάμαυρου, με καταγωγή από την Αλαμπάμα.Τις προάλλες δύο επισκέπτες που δηλώνουν Τούρκοι αραβικής καταγωγής από το Χατάι εισέρχονται σε μικρό ζαχαροπλαστείο της Αντιόχειας με σιροπιαστά. Παραγγέλνουν δύο τιραμισού. Ο ιδιοκτήτης δεν έχει ξανακούσει στη ζωή του κάτι τέτοιο. Ειδοποιεί την αστυνομία. Οι τύποι είναι τελικά Εγγλέζοι.

Η Αντιόχεια θυμίζει στις μέρες μας τη Λισσαβώνα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν σε κάθε καφέ συνωστίζονταν οι κατάσκοποι από όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης. Πριν από λίγες ημέρες οι αντικαθεστωτικοί της Συρίας εγκαινίασαν την επίσημη ιστοσελίδα τους. Ως έδρα του στρατηγείου τους αναφερόταν η Αντιόχεια, εντός τουρκικού εδάφους. Ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού δημοσιοποιούσε και το κινητό τηλέφωνό του. Ο αριθμός παρέπεμπε σε εταιρεία κινητής τηλεφωνίας της Τουρκίας. Μια εβδομάδα αργότερα και μετά τον ντόρο που προκλήθηκε, άλλαξαν επίσημη έδρα. Εντός Συρίας αυτή τη φορά. Παρόλα αυτά, ο αριθμός κινητού τηλεφώνου ήταν ο ίδιος, από την Τουρκία. Προφανώς ξέχασαν να τον αλλάξουν.

Λίγο μακρύτερα και ένα τσιγάρο δρόμο από τα σύνορα με τη Συρία εκτείνεται ένα στρατόπεδο τεσσάρων χιλιάδων ψυχών. Η είσοδος απαγορεύεται. Μπρατσωμένοι ράμπο της τουρκικής στρατοχωροφυλακής περιπολούν. Οι τουρκικές εφημερίδες αποκαλύπτουν πως εντός του στρατοπέδου εκπαιδεύονται τα στελέχη των Σύριων αντικαθεστωτικών. Έχει εγκατασταθεί εκεί ένα κλιμάκιο της τουρκικής ΜΙΤ, καθώς και του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών. Τριάντα ανώτατοι και ανώτεροι Τούρκοι αξιωματικοί εκπαιδεύουν πεντακόσιους Σύρους αξιωματικούς που ζουν εκεί με τις οικογένειές τους. Επίσημα πρόκειται για στρατόπεδο προσφύγων. Λεπτομέρεια. Είναι το μοναδικό στρατόπεδο που διαθέτει εγκαταστάσεις Air Condition.

Πριν από δύο Κυριακές, το προσωπικό αεροσκάφος του αρχηγού της CIA προσγειωνόταν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ντέιβιντ Πετρέους συναντήθηκε με εκείνους τους Τούρκους αξιωματούχους που διαχειρίζονται το νέο Ανατολικό Ζήτημα, με επίκεντρο τη Συρία. Λένε ότι συνάντησε τον πρωθυπουργό, αλλά οι συνεργάτες του Ταγίπ Ερντογάν δήλωσαν πως στην πρωθυπουργική ατζέντα δεν υπήρχε τέτοιο ραντεβού. Σιγά που θα υπήρχε, θα πείτε.

Ο Πετρέους είναι μισητό πρόσωπο στην Τουρκία. Ως στρατηγός στο Βόρειο Ιράκ είχε αιχμαλωτίσει Τούρκους αξιωματικούς και τους περιέφερε στα κουρδικά χωριά με τα κεφάλια καλυμμένα με τσουβάλινες κουκούλες. Μέχρι και κινηματογραφική παραγωγή γυρίστηκε για το ζήτημα αυτό, με τους εκδικητές Τούρκους ράμπο να «κανονίζουν» τα αμερικανάκια. Τη Δευτέρα το πρωί ο Πετρέους αναχώρησε για το Ισραήλ. Την προπερασμένη Δευτέρα, λοιπόν, Τούρκοι ανώτεροι αξιωματικοί ανέλαβαν και τυπικά τη διοίκηση δύο ταξιαρχιών των Σύρων αντικαθεστωτικών. Αυτής που επιχειρεί στο Χαλέπι και εκείνης που επιχειρεί στο βορρά της Συρίας.

Η Μάχη της Καρμπάλα

Οι Τούρκοι πολιτικοί και διπλωματικοί συντάκτες που αντιλαμβάνονται το ρου των εξελίξεων, τα έχουν κυριολεκτικά χαμένα. Η Άγκυρα έχει εμπλακεί σε ένα οδοιπορικό που την οδηγεί με ακρίβεια GPS σε μια περιπέτεια χωρίς καμία προοπτική, παρά μόνον εκείνη του πολέμου. Ο Ταγίπ Ερντογάν, πιστεύοντας στο αλάθητο του νέου δόγματος περί στρατηγικού βάθους του συνεργάτη του Αχμέτ Νταβούτογλου, κατάφερε το ακατόρθωτο. Να εμπλέξει τη σύγχρονη Τουρκία στη μεσαιωνικού τύπου αντιπαράθεση των δογμάτων του Ισλάμ. Πίστεψε πως η Άγκυρα μπορεί να ηγηθεί στην Εγγύς Ανατολή του σουνιτικού Ισλάμ ενάντια στους σιίτες. Το είπε, άλλωστε, και μάλιστα προκλητικά. «Η μάχη της Συρίας είναι η μάχη της Καρμπάλα».

Οι πολιτικοί συντάκτες στην Κωνσταντινούπολη ανατρίχιασαν. Οι καθηγητές ιστορίας αισθάνθηκαν ναυτία. Οι γνώστες του αντικειμένου κούνησαν το κεφάλι τους με απόγνωση. Το 680 του σύγχρονου χρονολογίου, ο εγγονός του Μωάμεθ Χουσεΐν Μιν Άλι και γιος του γαμπρού του προφήτη, έπεφτε νεκρός από σουνίτικο γιαταγάνι του χαλίφη Γιαζντί. Ο Άλι ήταν ο ιδρυτής του σιίτικου δόγματος. Έκτοτε διεκόπη η εδαφική προέλαση των σιιτών. Τα σουνιτικά και τα σιιτικά εδάφη έμειναν στο ίδιο σημείο. Η συνθήκη του 1649, χίλια χρόνια αργότερα, παγίωσε τις εδαφικές θέσεις των δύο δογμάτων. Πέρασαν οι αιώνες, έφθασαν οι Αγιατολάδες, πήραν τα πάνω τους οι Μουλάδες, συγκροτήθηκαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, δημιουργήθηκε η Αλ Κάιντα, έγινε η «Αραβική Άνοιξη». Οι ισλαμιστές κερδίζουν την Αίγυπτο, οι φανατικοί μουσουλμάνοι εισβάλλουν στην Τυνησία, οι σουνίτες αποσταθεροποιούν τη Συρία με αιχμή του δόρατος τη Σαουδική Αραβία και Ιορδανία, εσχάτως δε και την Αίγυπτο.

Οι συμμαχίες και τα μέτωπα

Οι αλαουίτες της Συρίας ήταν κάποτε οι κατατρεγμένοι. Μειονότητα, και μάλιστα κυνηγημένη από τη σουνίτικη πλειοψηφία, είχαν περιοριστεί στα δυτικά της χώρας. Τα πράγματα άλλαξαν, βεβαίως, όταν η φυλή των Άσαντ ανέλαβε την εξουσία στη Δαμασκό με τη βοήθεια του στρατού. Ιδρύθηκε το κόμμα ΜΠΑΑΘ και ο αλαουίτης Άσαντ έγινε παντοδύναμος. Έκτοτε οι αλαουίτες πήραν το πάνω χέρι. Επάνδρωσαν τις μυστικές υπηρεσίες, το στρατό και την εκπαίδευση. Ανέλαβαν τις μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις. Εισέβαλαν στο πανεπιστήμιο. Εισήλθαν στη διπλωματία. Το 12% των αλαουιτών κατέστη κράτος εν κράτει. Ο πατέρας Άσαντ εξουθένωσε κάθε σουνίτικη αντίδραση. Ως αλαουίτης, αίρεση που προέρχεται από τους σιίτες, κατάφερε να ελέγχει πλήρως τη σουνίτικη πλειοψηφία. Οι Άραβες αλαουίτες διαφέρουν από τους Τούρκους αλεβίτες. Καμιά φορά οι πολιτικοί τούς μπερδεύουν και μπερδεύονται.

Οι αλαουιτικές περιοχές της Συρίας εκτείνονται από την υπό τουρκικό έλεγχο επαρχία Χατάι (Αντιόχεια - Αλεξανδρέτα) έως τον Βόρειο Λίβανο. Λίγο νοτιότερα, κάτω από τη Βηρυτό, εκτείνονται τα εδάφη των σιιτών Χέζμπολά του Λιβάνου. Επί της ουσίας υπάρχει μια νοητή γραμμή. Κάποτε, πρίν από λίγα χρόνια, η γραμμή συνεχιζόταν και μέχρι τη Λωρίδα της Γάζας, αφού η παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς εξαρτιόταν από τη Δαμασκό και κατ’ επέκταση από το σιιτικό Ιράν. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η Χαμάς επανέρχεται βαθμηδόν στο σουνίτικο και άρα φυσικό της περιβάλλον.

Οι Κούρδοι, οι σουνίτες και το PKK

Στην κουρδική πόλη του Ερμπίλ στο Βόρειο Ιράκ κατασκευάστηκε ένα τεράστιο αεροδρόμιο. Ο αεροδιάδρομος είναι μακρύς και φαρδύς. Μπορούν να απογειωθούν ταυτόχρονα πάνω από δύο μαχητικά Jet. Τα χρήματα τα έδωσαν οι Αμερικανοί. Την κατασκευή ανέλαβε τουρκική εταιρεία.

Πριν από λίγες εβδομάδες, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιππασίας της Τουρκίας κ. Αρμάν ταξίδεψε στη Βαγδάτη. Γύρισε έχοντας αγοράσει την Pepsi Cola του Ιράκ. Πώς είναι δυνατόν οι Τούρκοι να επενδύουν σε μια χώρα η οποία θα διαμελιστεί οσονούπω μεταξύ σουνιτικού Βορρά και σιιτικού Νότου; Μόνον αν και εφόσον έχουν έλθει σε συνεννόηση με τους φύλαρχους των Κούρδων, Ταλαμπανί και Μπαρτζανί. Έγινε, λοιπόν, και αυτό. Ο Ερντογάν πίστεψε και πιστεύει πως στο μέλλον θα υπάρξει κουρδική πολιτική οντότητα υπό τουρκικό έλεγχο. Είναι ένα στοίχημα που μάλλον σκοντάφτει στη λογική των πραγμάτων.

Το PKK χτυπά Limit up

Από τη στιγμή που η Άγκυρα ενεπλάκη στη Συρία, το PKK επανεμφανίστηκε. Τυχαία άραγε; Η Δαμασκός του νεαρού Άσαντ, πλέον, άφησε τους Κούρδους της Συρίας, που συνδέονται, να κάνουν παιγνίδι στο βόρειο τμήμα της χώρας. Οι παλιές επαφές της Δαμασκού με το PKK ενεργοποιήθηκαν. Το Ισραήλ για χρόνια ολόκληρα εξόπλιζε το PKK. Τώρα το χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης στις εξελίξεις. Οι Ρώσοι τα είχαν πάντα καλά με το PKK. To Ιράν χρησιμοποιεί το PKK ως σφήνα μεταξύ των Κούρδων της Περσίας και εκείνων του Βορείου Ιράκ.

Η Τουρκία μετρά δεκάδες νεκρούς φαντάρους ανά εβδομάδα από επιθέσεις των Κούρδων του PKK, ακόμη και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο λογαριασμός είναι βαρύς και το… «Στρατηγικό βάθος» του Νταβούτογλου ακόμη αόρατο.

Πριν από χρόνια, επί Μπους του νεότερου, κάποιοι Αμερικανοί δημοσιοποιούσαν ένα νέο δόγμα περί αλλαγής συνόρων στην Εγγύς και Μέση Ανατολή για τη διευθέτηση των ενεργειακών ζητημάτων. Το σχέδιο προέβλεπε διαμελισμό του Ιράκ και της Συρίας και  απορρόφηση του Λιβάνου.

Πριν από ακόμη περισσότερα χρόνια, ο τότε Τούρκος πασάς Ντεμιρέλ συζητούσε με το μακαρίτη Σαντάμ Χουσεΐν την αλλαγή συνόρων στην Εγγύς Ανατολή για τον «εξορθολογισμό» του κουρδικού ζητήματος. Είμαστε στα μέσα του 2012. Το σενάριο εξελίσσεται… κανονικά.

Πηγή Athensvoice