Παπανικολής : Από το Y2 (1928) στο S120 (2010)

Tα παιχνίδια της ιστορίας..

H είδηση περί άφιξης στην Ελλάδα, του υποβρυχίου Παπανικολής, του πρώτου από τα 6 παραγγελθέντα υποβρύχια Type 214 του Πολεμικού Ναυτικού, συνοδεύτηκε από έντονες αντιπαραθέσεις σχετικά με τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την διάρκεια του πολυήμερου πλου προς τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας (βλέπε : Ξεκινά τις δοκιμές στο Αιγαίο το «Παπανικολής»). Eνώ η ιστορία που ξεκίνησε στις 15 Φεβρουαρίου 2000, με την υπογραφή της πρώτης σύμβασης για 3 υποβρύχια Type 214, αρχίζει να εισέρχεται στην τελική της φάση αποφασίσαμε να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στο ιστορικό παρελθόν των ελληνικών υποβρυχίων και συγκεκριμένα στις αναποδιές που συνάντησε ο παλαιότερος "συνονόματος" του S-120, το θρυλικό Υ-2 Παπανικολής το οποίο δόξασε το Πολεμικό Ναυτικό και την χώρα μας κατά την διάρκεια του Β'ΠΠ.

Την δεκαετία του '20 το τότε Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό αγοράζει 6 καινούργια υποβρύχια, τα οποία στην συνέχεια παρουσίασαν ποικίλης φύσεως προβλήματα. Ένα εξ΄αυτών έλαβε το όνομα "Παπανικολής".

Η ιστορία ξεκινά τον Μάιο του 1924 οπότε και παραγγέλλονται σε γαλλικά ναυπηγεία, 2 υποβρύχια τύπου Laubeuf-Schneider, για να αυξηθεί έως το 1926 με διαδοχικές παραγγελίες ο αριθμός των παραγγελθέντων σε 6. Τα υποβρύχια αυτά, αποτελούσαν τον δεύτερο τύπο υποβρυχίου που έθεσε σε επιχειρησιακή χρήση το Πολεμικό Ναυτικό, μετά από τα πρώτα 2 (ΔΕΛΦΙΝ, ΞΙΦΙΑΣ) και πάλι γαλλικά, που είχαν παραγγελθεί το 1910-1911. Από αυτά το ΔΕΛΦΙΝ, έδρασε επιχειρησιακά στην διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και μάλιστα υπήρξε το πρώτο παγκοσμίως υποβρύχιο που επιχείρησε εκτόξευση τορπίλης στην διάρκεια επιχειρήσεων.

Τα πρώτα 2 γαλλικά υποβρύχια της παραγγελίας του 1924, ονομάστηκαν ΚΑΤΣΩΝΗΣ και ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ και κατά την διάρκεια της ναυπήγησής τους, ο γαλλικός οίκος αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να μετατίθεται διαρκώς η ημερομηνία ολοκλήρωσή τους. Στην διάρκεια των δοκιμών που πραγματοποιήθηκαν στην Γαλλία, υπό την επίβλεψη των Γάλλων, τα υποβρύχια παρουσίασαν διάφορα τεχνικά προβλήματα και αστοχίες υλικού, σε διάφορα υποσυστήματα και τους κινητήρες τους. Το καλοκαίρι του 1927 έγινε γνωστό, ότι το πρώτο υποβρύχιο που επρόκειτο να παραδοθεί, το ΚΑΤΣΩΝΗΣ, δεν ήταν σε θέση να αναπτύξει την προβλεπομένη από την σύμβαση ταχύτητα και η αποστολή των Ελλήνων αξιωματικών αρνήθηκε την παραλαβή του.


Από την άλλη πλευρά τα γαλλικά ναυπηγεία αντιμετωπίζοντας οικονομικά προβλήματα, αρνούντο να καταβάλουν τις προβλεπόμενες ρήτρες βάσει της σύμβασης. Τελικά, το ελληνικό Δημόσιο και ο γαλλικός ναυπηγικός οίκος, κατέφυγαν σε διαιτησία, οπότε επήλθε συμβιβασμός μεταξύ των δύο πλευρών και η παραλαβή έγινε κανονικά, ενώ η άφιξη στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε μόλις τον Ιούνιο του 1928(!). Χαρακτηριστικό όμως της σοβαρότητας των προβλημάτων που αντιμετώπισε το ΚΑΤΣΩΝΗΣ, είναι ότι το δεύτερο κατά σειρά υποβρύχιο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, το οποίο και αυτό αντιμετώπισε προβλήματα με τις επιδόσεις ταχύτητας, είχε ήδη καταφθάσει στην Ελλάδα από τον Δεκέμβριο του 1927!

Το ναυπηγικό πρόγραμμα 6 υποβρυχίων όμως, συνέχισε να συναντά προβλήματα. Έτσι τον Ιούνιο του 1926 και ενώ είχε σταλεί στην Γαλλία, το πλήρωμα του υπό ναυπήγηση ΓΛΑΥΚΟΣ για την εκπαίδευση σε αυτό και την τελική παραλαβή, έγινε γνωστό από τις εφημερίδες ότι το πλήρωμα των ναυτών στασίασε, επηρεαζόμενο από την κομμουνιστική προπαγάνδα στην Γαλλία και αρνήθηκε την υπηρεσία στο υποβρύχιο. Επίσης και τα υπόλοιπα 4 υποβρύχια αντιμετώπισαν ποικίλα προβλήματα, αλλά και με τις προδιαγραφές ταχύτητας, οπότε το ελληνικό Δημόσιο κατέφυγε σε συμβιβαστικές λύσεις με τα γαλλικά ναυπηγεία ως προς το ποσό των ποινικών ρητρών που εισέπραξε από αυτά. Τον Ιούλιο του 1929, στο ΓΛΑΥΚΟΣ σημειώθηκε ατύχημα, στο οποίο τραυματίστηκαν 3 μέλη του πληρώματός του.

Ταυτόχρονα και η επιχειρησιακή εκπαίδευση των υποβρυχίων στο Πολεμικό Ναυτικό, παρουσίασε προβλήματα, με την εμφάνιση βλαβών, τα οποία μάλιστα απασχόλησαν και το ελληνικό κοινοβούλιο. Τον Μάρτιο του 1928, αναφέρθηκε ότι «εκάη το επαγώγιμον» του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ, πιθανόν εξαιτίας αμελείας του πληρώματος. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, έγινε γνωστό ότι η συμμετοχή του ιδίου υποβρυχίου σε γυμνάσια, αναβλήθηκε εξαιτίας βλάβης που εντοπίστηκε λίγο πριν την έναρξή τους σε «ένα εξάρτημα της αντλίας σαρώσεως του αριστερού πετρελαιοκινητήρος» εξαιτίας αμελείας. Ακολούθως λίγες ημέρες αργότερα παρατηρήθηκε «διαρροή ενός καρφιού εντός της αριστεράς εξωτερικής πετρελαιοδεξαμενής» για να ακολουθήσουν κι άλλες, οπότε το υποβρύχιο ακινητοποιήθηκε.

Παρ’ όλο που το Πολεμικό Ναυτικό από το 1935 ήδη, εξέταζε το ενδεχόμενο αντικατάστασης των 2 πρώτων υποβρυχίων εξαιτίας της λήξης του ορίου ζωής, εν τούτοις τα υποβρύχια αυτά πολέμησαν και δόξασαν το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά από τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που εν τω μεταξύ είχε καταβάλει το προσωπικό για την διατήρησή του και την πολεμική του δράση.

Ολοκληρώνοντας την ιστορική αυτή αναδρομή, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι την σημαία που υψώθηκε στο υποβρύχιο ΚΑΤΣΩΝΗΣ το 1928, η οποία ήταν πολυτελεστάτη, είχαν προσφέρει τα χωριά και η πόλη της Λειβαδιάς, έπειτα από εράνους που είχαν διενεργήσει γι’ αυτόν τον σκοπό. Η προσφορά αυτή απετέλεσε μια αγνή ένδειξη τιμής του τόπου καταγωγής του περίφημου Ναυάρχου Λάμπρου Κατσώνη.

Ίσως η ιδέα επανάληψης σήμερα μιας παρόμοιας ευγενικής χειρονομίας για το υπό παράδοση σύγχρονο υποβρύχιο S-123 ΚΑΤΣΩΝΗΣ, να συμβάλλει όχι μόνο στην ιστορική μνήμη, αλλά και στην ευδόκιμη υπηρεσία των νέων υποβρυχίων του Πολεμικού Ναυτικού, στα πρότυπα των πλοίων που με τα ίδια ονόματα, τίμησαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πρόγονοι των σημερινών πληρωμάτων της Διοίκησης Υποβρυχίων.