Τα μυστήρια του Ερζερούμ

Του Σταυρου Λυγερου

Για πρώτη φορά επίσκεψη Ελληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία προκάλεσε τόσο αντιφατικές αντιδράσεις. Οσοι είναι θετικά προκατειλημμένοι έναντι του Γιώργου Παπανδρέου επικαλούνται τη στάση του ενώπιον του Ταγίπ Ερντογάν και των Τούρκων πρέσβεων για να αποδείξουν ότι είναι αποτελεσματικός υπερασπιστής των εθνικών συμφερόντων. Αντιθέτως, όσοι είναι αρνητικά προκατειλημμένοι έναντί του, εκφράζουν φόβους για δρομολόγηση μυστικών συμφωνιών. Επικαλούνται αφενός ενδείξεις για ελληνικές υποχωρήσεις στις διεξαγόμενες διαπραγματεύσεις και αφετέρου δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων περί συνεκμετάλλευσης κ.λπ.

Οι ανωτέρω αντιδιαμετρικές θεωρήσεις πηγάζουν βασικά από την ύπαρξη ή μη πολιτικής εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο του Παπανδρέου. Στην πραγματικότητα, είναι αδύνατη μια τεκμηριωμένη αξιολόγηση, επειδή μόνο ένας πολύ στενός κύκλος συνεργατών του πρωθυπουργού γνωρίζει το περιεχόμενο των συνομιλιών. Οι δημόσιες δηλώσεις έχουν τη σημασία τους, αλλά μέχρις ενός σημείου.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι δύο ηγέτες έχουν επιλέξει -για τους δικούς του λόγους ο καθένας- να καλλιεργούν τις σχέσεις με συχνές συναντήσεις. Ο Παπανδρέου πιστεύει στην προσωπική διπλωματία και θεωρεί σημαντικό να κρατιέται χαμηλά η θερμοκρασία στο Αιγαίο. Επίσης, είναι διατεθειμένος να προβεί σε κάποιες υποχωρήσεις για να επιλύσει τα υφιστάμενα προβλήματα και να διαμορφώσει φιλικές σχέσεις με την Αγκυρα.

Από την πλευρά του, ο Τούρκος πρωθυπουργός προωθεί την ηγεμονικού χαρακτήρα νεοοθωμανική στρατηγική του με ανοίγματα και τακτικές ήπιας ισχύος. Αποφεύγει τις στρατιωτικού τύπου πιέσεις, κυρίως επειδή αυτό είναι το προνομιακό γήπεδο της κεμαλικής στρατογραφειοκρατίας. Δεν θέλει εντάσεις με την Ελλάδα, επειδή δίνουν πλεονέκτημα στους εσωτερικούς αντιπάλους του. Οπως έχουν αποδείξει τα γεγονότα, όμως, αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι είναι διατεθειμένος να κάνει βήμα πίσω επί της ουσίας των τουρκικών διεκδικήσεων. Επιπροσθέτως, η επίσκεψη Παπανδρέου εξυπηρέτησε και προεκλογικές σκοπιμότητες του Ερντογάν εν όψει των κρίσιμων εκλογών του Ιουνίου στην Τουρκία.

Οπως είναι γνωστό, η επίσκεψη Παπανδρέου παραλίγο να ματαιωθεί την τελευταία στιγμή, λόγω των πτήσεων της τουρκικής αεροπορίας πάνω από ελληνικά νησιά. Υπενθυμίζουμε ότι η Αγκυρα συνήθιζε τέτοιου τύπου προκλήσεις πριν ή και κατά τη διάρκεια ελληνοτουρκικών συναντήσεων υψηλού επιπέδου. Οι προκλήσεις ήταν ένας τρόπος για να δηλώσει την αποφασιστικότητά της, να υπογραμμίσει τις διεκδικήσεις της και να αποκτήσει πολιτικοψυχολογικό πλεονέκτημα.

Επί κυβερνήσεων Ερντογάν, οι παραβιάσεις και άλλες στρατιωτικού τύπου προκλήσεις έχουν αποκτήσει και πρόσθετο σκοπό. Το Γενικό Επιτελείο επιχειρεί εμμέσως να βάλει τρικλοποδιές στη νεοοθωμανική διπλωματία. Από την πλευρά του, ο Παπανδρέου αντέδρασε σωστά στις υπερπτήσεις. Απειλώντας με ματαίωση της επίσκεψής του στο Ερζερούμ, κέρδισε το πολιτικό περιθώριο να πει αυτά που είπε, χωρίς να δυναμιτίσει τις σχέσεις με τον Τούρκο ομόλογό του. Και, βεβαίως, φρόντισε να πουλήσει ακριβά στην ελληνική κοινή γνώμη τη στάση του σε μία περίοδο που έχει ζωτική ανάγκη από πολιτικό κεφάλαιο.

www.kathimerini.gr