Συναλλαγές όπλων μεταξύ Τουρκίας και Ιράν παρά το εμπάργκο

Του Μάνου Ηλιάδη

Την παραβίαση από την Τουρκία του εμπάργκο για το Ιράν, με συναλλαγές σε όπλα, πυρομαχικά και εκρηκτικά, αποκαλύπτει ένα απόρρητο έγγραφο του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών προς την αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα που έδωσε πρόσφατα στην δημοσιότητα το Wikileaks.
Το εν λόγω έγγραφο, με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 2010, έχει ως θέμα «Εμπλοκή Τουρκικών Εταιρειών σε Συναλλαγές Στρατιωτικού Υλικού με το Ιράν» (Subject: Turkish Firms Engaged in Military Materiel- Related Deals with Iran ) και είναι ενδεικτικό της σημασίας του το γεγονός ότι υπογράφεται από την ίδια την υπουργό Εξωτερικών Χ. Κλίντον. Με το έγγραφο αυτό δίδεται εντολή από το Στέητ Ντηπάρτμεντ στην αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα να προβεί σε επείγον διάβημα προς την τουρκική κυβέρνηση, δίνοντας μάλιστα λεπτομερείς οδηγίες για την διατύπωσή του.

Στο εισαγωγικό τμήμα του εγγράφου, στο οποίο παρέχονται γενικές πληροφορίες στην πρεσβεία προκειμένου να διαμορφώσει το διάβημά της, αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ έχουν πληροφορίες για αρκετές συναλλαγές (several transactions) στις οποίες εμπλέκονται τουρκικές εταιρείες που σχεδιάζουν να προβούν σε εισαγωγές και εξαγωγές όπλων και στρατιωτικού υλικού από και προς το Ιράν, κατά παράβαση της Συμφωνίας Wassenaar. Μεταξύ αυτών που το Ιράν επιδιώκει να αγοράσει από την Τουρκία, περιλαμβάνονται φυσίγγια των .38’’ με μεταλλικό περίβλημα (full metal jacket), ειδικά βλήματα “wadcutter” (σ.σ.: πρόκειται για βλήματα με «κομμένη» την άκρη τους ώστε να προκαλούν μεγαλύτερα τραύματα), εκτοξευτές οπλοβομβίδων των 40 χλστ., γεμιστήρες από συνθετικό υλικό για τυφέκια Μ-16 των 5,56 , των 7,62Χ39 (ανατολικό διαμέτρημα, για τυφέκια Καλάσνικοφ) και των 7,62Χ51 (για τυφέκια στο νατοϊκό διαμέτρημα 7,62). Επί πλέον, αναφέρεται ότι άλλες τουρκικές εταιρείες επιχειρούν να εισαγάγουν από το Ιράν πλαστικά εκρηκτικά και νιτροκυτταρίνη, κατά παράβαση της αποφάσεως του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ 1747. Παρακάτω, επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία INKSNA (Iran, North Korea, and Syria Act) προβλέπονται κυρώσεις εναντίον οιουδήποτε διακινεί προς τις χώρες αυτές οιαδήποτε προϊόντα, υπηρεσίες ή τεχνολογίες οι οποίες περιλαμβάνονται σε μία σειρά καταλόγων με προϊόντα, η διακίνηση των οποίων τελεί υπό τον έλεγχο διάφορων συμφωνιών (περί πυρηνικών υλικών, πυραυλικής τεχνολογίας κ.λπ.), ή άλλων που εμπίπτουν στην κατηγορία υλικών, υπηρεσιών και τεχνολογιών που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη όπλων μαζικής καταστροφής, πυραύλων κ.λπ. Στην συνέχεια αναφέρεται ειδικώς στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν χορηγήσει στην Τουρκία, το 1995, περί τους 181 εκτοξευτές βομβίδων (πολυβομβιδοβόλα ή πολυβόλα βομβίδων ) τύπου Μk-19 των 40 χλστ. και επισημαίνεται ότι τυχόν μεταβίβασή τους στο Ιράν θα παραβίαζε το άρθρο 3 του Νόμου Ελέγχου Εξαγωγών Όπλων (ΑECA), με αποτέλεσμα η Τουρκία να απολέσει τη δυνατότητα να αγοράζει αμερικανικά όπλα και συναφείς υπηρεσίες ή να λαμβάνει πιστώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σημείο αυτό γίνεται ειδική αναφορά στα εξοπλισμένα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα Reaper, τα οποία η Τουρκία επιδιώκει εδώ και έναν χρόνο να αποκτήσει από τις ΗΠΑ, χωρίς αποτέλεσμα, όπως επίσης και στα αντιαεροπορικά συστήματα Patriot.

Στο τμήμα του εγγράφου που αναφέρεται στις τουρκικές εξαγωγές προς το Ιράν, κατονομάζονται δύο τουρκικές εταιρείες, η Mercan Tanitim Dis Ticaret ve Muhendislik Ltd. και η Makina ve Kimya Endustrisi Kurumu (MKEK) οι οποίες αναμένεται να υπογράψουν συμβόλαια για την εξαγωγή στρατιωτικού υλικού προς το Ιράν. Σε άλλο τμήμα του εγγράφου, σχετικά με τις εισαγωγές παρόμοιου υλικού από το Ιράν, κατονομάζονται οι ίδιες εταιρείες, οι οποίες επισημάνθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2009, να προωθούν μία συμφωνία με την κρατική ιρανική εταιρεία Parchin Chemical Industries για την αγορά, από την ΜΚΕΚ 2000 κιλών πλαστικών εκρηκτικών Α-4. Στο έγγραφο αναφέρεται ότι η Parchin, είναι μία πολεμική βιομηχανία του Ιράν, η οποία ανήκει στον κρατικό οργανισμό αμυντικής βιομηχανίας (DIO) του Ιράν και ότι τον Απρίλιο του 2007 απεδείχθη πως η βιομηχανία αυτή ήταν ο τελικός παραλήπτης sodium perchlorate monohydrate, μία χημικής συνθέσεως που χρησιμοποιείται στην προώθηση βαλλιστικών πυραύλων. Στο έγγραφο επισημαίνεται ότι όλα τα εκτός Ιράν περιουσιακά στοιχεία και λογαριασμοί τόσο του κρατικού οργανισμού αμυντικής βιομηχανίας του Ιράν όσο και της Parchin, έχουν παγώσει με βάση την προαναφερθείσα απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και της αμερικανικής κυβερνήσεως και συνιστάται στην Τουρκία να πράξει το ίδιο για όσα από αυτά εντοπισθούν στο έδαφός της.

Τον Σεπτέμβριο του 2009 επίσης, η Mercan Tanitim και μία άλλη τουρκική εταιρεία, η Kolorkim Kimya San. (η οποία εμφανίζεται ότι παράγει μελάνια!), ήταν σε διαπραγματεύσεις για την εισαγωγή, από το Ιράν, Νιτροκυτταρίνης (Νitrocellulose), ενός προϊόντος διττής χρήσεως (πολιτικής και στρατιωτικής) που είναι βασικό συστατικό στην παραγωγή πυρίτιδας.

Στο έγγραφο αναφέρεται ακόμη ότι παρόμοιες συναλλαγές μπορούν να βλάψουν τις διμερείς σχέσεις (ΗΠΑ- Τουρκίας) δεδομένου ότι τα υλικά αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και αλλού, με αποτέλεσμα τον θάνατο ή τον σοβαρό τραυματισμό στρατιωτών των δυνάμεων της συμμαχίας.
Κατά την άποψή μας, πάντως, η ουσία δεν είναι στο εάν η Τουρκία παραβιάζει το εμπάργκο για το Ιράν ή στο αν θα προκληθούν απώλειες σε δυνάμεις της συμμαχίας, αλλά στο γιατί το κάνει και δη εν γνώσει της για τις βαρύτατες κυρώσεις που επιφέρει το γεγονός αυτό.

Και εξηγούμεθα. Πρώτον, από τις τρεις τουρκικές εταιρείες που αναφέρονται στο έγγραφο, οι δύο είναι εταιρείες των ιδιωτικού τομέα, μικρού μεγέθους, με αντικείμενο άσχετο με πολεμικό υλικό, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν προφανώς ως κάλυμμα για κάτι άλλο. Δεύτερον, η ΜΚΕΚ είναι η μεγαλύτερη κρατική πολεμική βιομηχανία της Τουρκίας (κάτι αντίστοιχο των πάλαι ποτέ δικών μας ΕΒΟ-ΠΥΡΚΑΛ), με τεράστια γκάμα προϊόντων, μεγάλο αριθμό εργοστασίων σε διάφορα μέρη της χώρας και προσωπικό που μέχρι προ ολίγων ετών πλησίαζε τα 20.000 άτομα. Η εμπλοκή μίας τόσο μεγάλης κρατικής τουρκικής εταιρείας σε συναλλαγές τόσο μικρού οικονομικού ύψους (αξίας μερικών εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων ή λίγων εκατομμυρίων δολαρίων στην καλύτερη περίπτωση), προκαλεί εντύπωση. Και τούτο διότι μία τέτοια εμπλοκή θεωρείται αδύνατη χωρίς την άμεση γνώση και έγκριση των αρμόδιων αρχών της Τουρκίας, η οποία, όπως και κάθε άλλη χώρα του κόσμου, έχει την ίδια αυστηρή νομοθεσία που διέπει την διακίνηση τέτοιων υλικών.

Κατά την άποψή μας, η απάντηση στο εύλογο ερώτημα που τίθεται ως προς τους λόγους αυτής της προφανώς άφρονος ενέργειας της τουρκικής πλευράς, πρέπει να αναζητηθεί στο παρελθόν και συγκεκριμένως στην περίοδο 1981, όταν ανεφέρθη και πάλι εμπλοκή της ίδιας εταιρείας (ΜΚΕΚ) στο πυρηνικό πρόγραμμα του Πακιστάν. Όπως είχε καταγγελθεί τότε με ένα πλήθος τεκμηριωμένων δημοσιευμάτων ( Atlantic Monthly, τεύχος Iουνίου 1981 και ως πρωτοσέλιδη είδηση στην Washington Post, 28 Ioυνίου 1981 κ.ά. ), η ΜΚΕΚ χρησιμοποιήθηκε από το Πακιστάν για την κεκαλυμμένη προμήθεια συγκεκριμένων υλικών , τα οποία το ίδιο δεν μπορούσε να αποκτήσει, λόγω της διεθνούς επιτηρήσεως υπό την οποία είχε τεθεί το όλο πρόγραμμα.

Η παράνομη αυτή συνεργασία -για την διακοπή της οποίας οι ΗΠΑ χρειάστηκε να απειλήσει την Τουρκία με πλήρες εμπάργκο όπλων- ήταν, ως γνωστόν, το αποτέλεσμα μίας μυστικής συμφωνίας μεταξύ του τότε προέδρου της τουρκικής χούντας Κενάν Εβρέν και του ομολόγου του Πακιστάν Ζία Ουλ Χακ. Η συμφωνία αυτή προέβλεπε την παροχή «διευκολύνσεων» εκ μέρους της Τουρκίας προς το Πακιστάν για την προμήθεια ορισμένων ευαίσθητων υλικών που απαιτούντο για το πυρηνικό πρόγραμμα του τελευταίου, δια της παρεμβολής τουρκικών εταιρειών (μεταξύ των οποίων κύριο ρόλο είχε η ΜΚΕΚ), με αντάλλαγμα την παροχή πυρηνικής τεχνολογίας προς την Τουρκία. (Σημ.: Οι πληροφορίες για το θέμα αυτό είναι τόσο πολλές που δεν χρειάζεται να αναφερθούν εδώ).

Κατά την άποψή μας, αυτό που γίνεται τώρα με το Ιράν, μπορεί να θεωρηθεί ως η απαρχή επαναλήψεως του ίδιου φαινομένου, με την Τουρκία να επιδιώκει πάλι την απόκτηση πυρηνικής τεχνολογίας από μία άλλη χώρα, με ενεργό πυρηνικό πρόγραμμα όπως το Ιράν, μέσω αντίστοιχων διευκολύνσεων της τουρκικής πλευράς προς το τελευταίο που, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, κινείται ολοταχώς στην κατεύθυνση αποκτήσεως πυρηνικών όπλων.

Αν το αντάλλαγμα δεν είναι η απόκτηση πυρηνικής τεχνολογίας, το διακύβευμα για την Τουρκία είναι τόσο μεγάλο (κίνδυνος επιβολής εμπάργκο, έναντι κέρδους λίγων εκατομμυρίων δολαρίων από μία κρατική της βιομηχανία), που η όλη εμπλοκή της ΜΚΕΚ στην υπόθεση αυτή είναι από ανεξήγητη έως παράδοξη. Ενδεχομένως δε είναι υπό το πρίσμα που θα πρέπει να εξετασθεί η γνωστή απροθυμία της Τουρκίας να επιβληθούν κυρώσεις στο Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα

Κόσμος του Επενδυτή