Μια οφειλόμενη απάντηση στον κ. Βασίλειο Μαρκεζίνη

Οι διακοπές είναι ιδανική περίοδος για να διαβάσει κανείς καινούρια βιβλία - και ένα από αυτά που έπεσαν στα χέρια μας φέτος ήταν το πρόσφατο βιβλίο του Βασιλείου Μαρκεζίνη "Η Ελλάδα των Κρίσεων" (εκδ. Λιβάνη). Το βιβλίο συνιστάται ανεπιφύλακτα σε όλους - πλην όμως χρήζει και μιας απάντησης εκ μέρους του "Εν Κρυπτώ", διότι σε ένα σημείο μας αναφέρει ονομαστικά, και με μάλλον κριτική διάθεση.

Ας ξεκινήσουμε από τις θετικές κρίσεις: το συγκεκριμένο βιβλίο του κ. Μαρκεζίνη, παρ' ότι λιγότερο συνεκτικό από προηγούμενα (π.χ. "Μια Νέα Εξωτερική Πολιτική για την Ελλάδα"), βρίθει από ενδιαφέρουσες αναλύσεις πολιτικών ζητημάτων, ελληνικών και διεθνών. Θα ξεχωρίζαμε τα αίτια της ελληνικής κρίσης (σελ. 77-129), την ισορροπημένη αξιολόγηση της σχέσης Ελλάδας - ΗΠΑ - Ισραήλ (σελ. 270-274), καθώς και τον κώδωνα κινδύνου που κρούει, δικαιολογημένα, για τη Θράκη (σελ. 300-330). Πάνω από όλα το βιβλίο, όπως και η γενικότερη δημόσια παρουσία του κ. Μαρκεζίνη, διακρίνεται για την αίσθηση του μέτρου (άριστη αρετή στην αρχαία Ελλάδα, δυσεύρετη στη σύγχρονη) αλλά και την ειλικρινή αγωνία ενός αληθινού πατριώτη για το μέλλον της χώρας του. Για τους λόγους αυτούς το "Εν Κρυπτώ" παρακολουθεί τον κ. Μαρκεζίνη και έχει επανειλημμένα αναδημοσιεύσει κείμενά του, ειδικά για το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, η ανάδειξη και εκλαϊκευση του οποίου στην ελληνική δημόσια συζήτηση πιστώνονται σε μεγάλο βαθμό στον κ. Μαρκεζίνη.

Όμως οι νομικές περγαμηνές, οι διεθνείς παραστάσεις και η γενικά ορθή πολιτική κρίση του κ. Μαρκεζίνη δεν τον καθιστούν αυτομάτως γνώστη κάθε θέματος, ιδίως μάλιστα εξειδικευμένων θεμάτων όπως είναι τα στρατιωτικά. Ο κ. Μαρκεζίνης στο βιβλίο "Η Ελλάδα των κρίσεων" επιλέγει να ασχοληθεί και με αμιγώς στρατιωτικά / εξοπλιστικά θέματα, εκφράζοντας (στις σελίδες 212-224) την προτίμησή του για το ρωσικό ΤΟΜΑ ΒΜΡ-3 και την προτροπή να επανενεργοποιηθεί η ματαιωθείσα διαδικασία προμήθειάς του από τον ΕΣ.

Μάλιστα στο πλαίσιο αυτό κάνει την ακόλουθη αναφορά στο "Εν Κρυπτώ": "Είναι ενδεικτικό, όμως, ότι ακόμη και οι "ανοιχτόμυαλοι" αξιωματικοί που εκφράζονται κατά καιρούς μέσω του "Εν Κρυπτώ" δεν στήριξαν την επιλογή του ΒΜΡ-3. Αντιθέτως, προστέθηκαν στον εσμό των γνωστών αντιπροσώπων δυτικών όπλων καταλογίζοντας στο συγκεκριμένο ΤΟΜΠ ασθενή προστασία των μεταφερόμενων πεζών και υψηλό κόστος". Ο κ. Μαρκεζίνης διευκρινίζει βέβαια ότι δεν είναι ειδικός, όμως εφ' όσον επέλεξε να εκφέρει δημόσια γνώμη, αυτή αναγκαστικά κρίνεται χωρίς ελαφρυντικά, ειδικά από όσους υπέστησαν τη δική του κριτική. Πάμε λοιπόν:

1. Ο κ. Μαρκεζίνης προδίδει την άγνοιά του περί οπλικών συστημάτων σε αρκετά σημεία (π.χ. σελ. 213, "το Μ-113 φέρει συνήθως πολυβόλο 50 χιλ. και 6 σωλήνες όλμων"), τα οποία δεν θα ήταν πρέπον να απαριθμήσουμε εξαντλητικά. Είναι ανάγκη όμως να σχολιαστεί ένα σφάλμα, που προφανώς επηρεάζει την άποψη, όχι μόνο του κ. Μαρκεζίνη, αλλά και πολλών άλλων θιασωτών του ΒΜΡ-3: πρόκειται για το πυροβόλο των 100 χιλ. που φέρει το συγκεκριμένο ΤΟΜΑ, για το οποίο ο κ. Μαρκεζίνης γράφει ότι μπορεί "να εξουδετερώνει άρματα και μηχανοκίνητα από αποστάσεις 1.000-1.500 μ."(σελ. 215) και ότι "είναι ικανό να βάλει καταιγιστικά εν κινήσει, διαλύοντας άμυνες ακόμη και άρματα, αν πέσει πάνω τους" (σελ. 217-218).
Ας το πούμε μια και καλή επιτέλους: η θέση ότι το ΒΜΡ-3 λόγω του πυροβόλου των 100 χιλ. μπορεί να αντιπαρατεθεί με άρματα, είναι ΜΥΘΟΣ, και μάλιστα μύθος εξαιρετικά επικίνδυνος για όποιον τον πιστεύει και τον εφαρμόζει. Το συγκεκριμένο πυροβόλο των 100 χιλ. (τύπου 2Α70) είναι πυροβόλο χαμηλής πίεσης, χαμηλής αρχικής ταχύτητας βλήματος. Συνεπώς για κατασκευαστικούς λόγους δεν δύναται να βάλει άλλα πυρομαχικά εκτός από τα εκρηκτικά θραυσματοποιούμενα (HE-FRAG), και πάντως όχι διατρητικά πυρομαχικά κινητικής ενέργειας (APDS-APFSDS). Έτσι μπορεί να προσβάλει ακάλυπτο πεζικό ή μη θωρακισμένους στόχους (απλά οχήματα), όχι όμως άρματα μάχης. Μάλιστα τα πυρομαχικά του συγκεκριμένου πυροβόλου, ακριβώς λόγω της φύσης τους, έχουν σαφώς μικρότερη διατρητικότητα (25 mm χάλυβα) απ' ότι τα διατρητικά (APFSDS-T) πυρομαχικά του πυροβόλου των 30 mm του ίδιου του ΒΜΡ-3 (55 mm χάλυβα σε απόσταση 1000 m) (λινκ). Για τον ίδιο λόγο, καλύτερη διατρητικότητα θώρακος από το πυροβόλο 100 χιλ. του ΒΜΡ-3 επιτυγχάνουν, τόσο το πυροβόλο 25 χιλ. του Bradley όσο και το πυροβόλο 20 χιλ. του Marder με διατρητικά πυρομαχικά (Μ919 και DM-63 αντίστοιχα, βλ. λινκ). Ειδικά δε το πυροβόλο των 25 χιλ του Bradley πιστώνεται με επανειλημμένες καταστροφές ιρακινών αρμάτων.

Το μόνο όπλο που επιτρέπει σε ένα ΒΜΡ-3 να πλήξει άρματα μάχης είναι ο αντιαρματικός πύραυλος ΑΤ-10 Stabber - αλλά αυτό δεν είναι σημείο υπεροχής, καθώς και τα άλλα ΤΟΜΑ φέρουν συγκρίσιμους πυραύλους ΑΤ (το Marder φέρει Milan, το Bradley φέρει TOW - βλ. φωτογραφία αριστερά).

Και κυρίως, οι αντιαρματικοί πύραυλοι είναι μέσο αντιαρματικής άμυνας, όχι επίθεσης. Που σημαίνει ότι οι φορείς τους (είτε πεζοί, είτε τζιπ, είτε τεθωρακισμένα) τους βάλλουν από θέση κάλυψης/απόκρυψης, χωρίς αξιώσεις να αντιμετωπίσουν αρματικούς σχηματισμούς "στα ίσα", διότι υστερούν σε πολλά σημεία έναντι των αρμάτων (αντοχή θώρακος, ταχυβολία, αναχορηγία, σκοπευτικά).
Επομένως όσοι ονειρεύονται ένα ΤΟΜΑ που θα καταστρέφει άρματα με το "πανίσχυρο πυροβόλο των 100 χιλ." είναι - με όλο το σεβασμό - βαθιά νυχτωμένοι. Και ο κ. Μαρκεζίνης είναι ο πλέον ακίνδυνος εξ αυτών, διότι είναι αναρμόδιος - πιο επικίνδυνοι είναι π.χ. όσοι "αρμόδιοι" συγκρότησαν στην Κύπρο με τα ΒΜΡ-3 μια "Επιλαρχία ΤΟΜΑ" (ΕΤΟΜΑ) και την εκπαιδεύουν σε τακτικές τεθωρακισμένων...
Και τι ρόλος απομένει λοιπόν για το πυροβόλο των 100 χιλιοστών;
Απάντηση: η γενική υποστήριξη του αποβιβαζόμενου πεζικού, με πυρά εναντίον ακάλυπτου πεζικού, οχημάτων, αντίπαλων θέσεων κλπ. Ρόλος αναμφίβολα σημαντικός, που όμως πληρώνεται με τη μεταφορά 18 οβίδων των 100 χιλ, όχι σε ειδικές θέσεις στον πύργο όπως γίνεται στα άρματα, αλλά μέσα στο διαμέρισμα οπλιτών, όπου τυχόν ανάφλεξή τους αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο.

2. Ο κ. Μαρκεζίνης γράφει επίσης ότι καταλογίζουμε στο ΒΜΡ-3 ασθενή προστασία των μεταφερόμενων πεζών και υψηλό κόστος. Αυτό είναι ακριβές, αν και απλουστευτικό. Όταν μιλήσαμε εδώ για ασθενή προστασία των μεταφερόμενων πεζών στο ΒΜΡ-3, δεν το καταγράψαμε ως "ένα κάποιο" μειονέκτημα, ισότιμο με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του οχήματος. Το καταγράψαμε ως πρόβλημα φιλοσοφίας του οχήματος, διότι θυσιάζει τον πρώτιστο προορισμό ενός τεθωρακισμένου οχήματος πεζικού, ο οποίος είναι η μεταφορά του πεζικού στη γραμμή εξόρμησης, υπό προστασία θώρακος, προκειμένου να πολεμήσει ως πεζικό. Άρματα διαθέτουν οι ταξιαρχίες του ΕΣ- δε χρειάζονται πρόσθετα, και μάλιστα "ερζάτς". Αντιαρματικούς πυραύλους επίσης διαθέτουν στους ΛΑΤ και σε επίπεδο τάγματος πεζικού. Ομοίως διαθέτουν όπλα γενικής υποστήριξης συγκρίσιμα με ένα πυροβόλο των 100 χιλ. (όλμους, πολυβομβιδοβόλα κλπ.) Το αναντικατάστατο χαρακτηριστικό του πεζικού είναι ακριβώς η ικανότητά του να μάχεται ως πεζικό - αλλά για να το κάνει αυτό πρέπει να μεταφερθεί σώο στο πεδίο της μάχης. Αρα το πρώτιστο ζητούμενο από ένα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ είναι η προστασία του μεταφερόμενου πεζικού, και αυτό το πρώτιστο ζητούμενο το ΒΜΡ-3 το θυσιάζει χάριν άλλων, δευτερευόντων. Αντιθέτως, τα πολύ φθηνότερα Marder και Bradley, διασφαλίζουν υψηλή προστασία του μεταφερόμενου πεζικού, με μετωπική προστασία από πλήγματα των 30 χιλ. και πλευρική προστασία από πλήγματα πολυβόλου 0,50 ιντσών.

Επίσης, όταν μιλήσαμε εδώ για το υψηλό κόστος του οχήματος δεν αναφερθήκαμε ούτε στη σύγκριση κόστους με άλλα τεθωρακισμένα (περί αυτής αναλυτικά εδώ) ούτε στο πρόβλημα του αυξημένου κόστους συμπαραγωγής που ζήτησαν οι Ρώσοι που πραγματεύεται και ο κ. Μαρκεζίνης. Το υψηλό κόστος κρίνεται συγκριτικά, δηλαδή σε σύγκριση με άλλες μαχητικές ικανότητες που θα προσέφερε το ίδιο ποσό, διατιθέμενο για την απόκτηση άλλων οπλικών συστημάτων. Επομένως το θέμα είναι κατά πόσον δικαιολογείται η συγκεκριμένη επένδυση χρημάτων, ενόσω το Δ΄ ΣΣ, για το οποίο προορίζεται η προμήθεια, στερείται άλλων κρισιμότερων συστημάτων (ιδίως πυροβολικού), ενώ μπορεί πολύ οικονομικότερα να καλύψει τις ανάγκες του πεζικού, που δεν είναι τόσο κρίσιμες. Όπως πολύ σωστά παρατηρήθηκε και από άλλον αρθρογράφο εδώ, "είναι αδιανόητο να θέλεις να αγοράσεις ΤΟΜΑ όταν το μόνο σύγχρονο πυροβολικό σου είναι τα 24 PzH2000". Σημειωτέον ότι το κόστος του εξοπλισμού όλων των μοιρών ΠΒ της Θράκης με νέα Α/Κ πυροβόλα PzH2000 ισούται περίπου με το κόστος της προμήθειας των ΒΜΡ-3!

Την υστέρηση του ελληνικού πυροβολικού έναντι του τουρκικού ο κ. Μαρκεζίνης την εντοπίζει μεν (σελ. 219), αλλά χωρίς να βγάλει το ορθό συμπέρασμα: ότι η κάλυψη της υστέρησης στο πυροβολικό είναι πολύ κρισιμότερη από την προμήθεια ακριβών ΤΟΜΑ, γιατί η υπεροχή του αντιπάλου σε πυροβολικό θα βαρύνει αποφασιστικά στην πλάστιγγα.

3. Μια σωστή κατ' αρχήν παρατήρηση του κ. Μαρκεζίνη είναι αυτή που αφορά την ικανότητα διάβασης υδάτινων κωλυμάτων, την οποία διαθέτει το ΒΜΡ-3, σε αντίθεση με το Μarder και το Bradley που αποτελούν τις εναλλακτικές προτάσεις.
Βέβαια αυτή η αμφίβια ικανότητα τίθεται εν αμφιβόλω αν προστεθούν τα πακέτα θωράκισης που αντισταθμίζουν την τρωτότητά του (άλλωστε η επαύξηση της θωράκισης υπήρξε και η αιτία της απώλειας της αμφίβιας ικανότητας που αρχικώς διέθετε και το Bradley).

Αλλά για την οικονομία της συζήτησης ας λάβουμε την αμφίβια ικανότητα του ΒΜΡ-3 ως δεδομένη. Με αυτήν την αμφίβια ικανότητα λοιπόν, ο κ. Μαρκεζίνης συνδέει (σελ. 223) την συνολική στρατηγική αξία του Δ΄ ΣΣ, και μάλιστα τη δυνατότητά του να ενεργήσει αντεπιθετικά πέραν του Έβρου (επικαλούμενος το ισραηλινό προηγούμενο του 1973 στο Σουέζ).
Εδώ ακριβώς έγκειται το σφάλμα του κ. Μαρκεζίνη, το οποίο είναι σύνηθες για ερασιτέχνες "στρατηγιστές" και συνίσταται στη σύγχυση του τεχνικού με το τακτικό και το επιχειρησιακό επίπεδο ανάλυσης: το γεγονός ότι ένα οπλικό σύστημα (τεχνικό επίπεδο) είναι ικανό για μια συγκεκριμένη αποστολή (αυτόνομη διάβαση υδάτινου κωλύματος) δεν συνεπάγεται ότι ο σχηματισμός στον οποίο αυτό εντάσσεται είναι αυτομάτως ικανός για την ίδια αποστολή στη δική του κλίμακα (επιχειρησιακό επίπεδο), ούτε - αντίστροφα - η έλλειψη αυτής της ικανότητας σε τεχνικό επίπεδο συνεπάγεται και την έλλειψή της σε επιχειρησιακό επίπεδο (για τη σύγχυση των επιπέδων ανάλυσης βλ. ιδίως Ε. Luttwak, Strategy, Part II: The Levels of Strategy).
Για να το πούμε πιο συγκεκριμένα, η αμφίβια ικανότητα μιας ΤΘ ή ΜΚ ταξιαρχίας ως συνόλου δεν εξαρτάται, ούτε διασφαλίζεται από την αμφίβια ικανότητα των τεθωρακισμένων της. Μια ταξιαρχία διαθέτει και άλλα μέσα με ικανότητα αυτόνομης διέλευσης υδάτινου κωλύματος (π.χ. άρματα), όπως και άλλα μέσα χωρίς αμφίβια ικανότητα που όμως πρέπει επίσης να διεκπεραιωθούν με κάποιο τρόπο στην άλλη όχθη (π.χ. φορτηγά). Η ικανότητα των σχηματισμών ως συνόλων να διαβούν κωλύματα, διασφαλίζεται από την οργανική δύναμη μηχανικού (ΛΜΧ), που θα προβεί στη ζεύξη τους ώστε να περάσουν όλα τα μέσα. Η αμφίβια ικανότητα των τεθωρακισμένων του πεζικού είναι ασφαλώς χρήσιμη σε τακτικό επίπεδο - δεν εξαρτάται όμως από αυτήν η συνολική ικανότητα των σχηματισμών για διάβαση κωλυμάτων.

Και για να πάμε και στο παράδειγμα του Γιομ Κιπούρ που χρησιμοποιεί ο κ. Μαρκεζίνης (σελ. 216), η ιστορική εμπειρία δεν υποστηρίζει την άποψή του περί αναγκαιότητας της αμφίβιας ικανότητας σε επίπεδο ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ:
Οι αιγυπτιακές δυνάμεις που διέβησαν το Σουέζ στις 6 Οκτωβρίου 1973 περιελάμβαναν και έναν σχηματισμό (την 130η ταξιαρχία πεζοναυτών) εξοπλισμένο με ρωσικά αμφίβια τεθωρακισμένα ΡΤ-76, τα οποία πέρασαν μεν τη διώρυγα, αλλά υπέστησαν βαριές απώλειες όταν αντιπαρατέθηκαν με ισραηλινά άρματα μάχης Μ-60 κατά την προώθησή τους προς τη διάβαση Μίτλα (Mitla Pass).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΡΤ-76 ως σύλληψη παρουσιάζει ομοιότητες με το ΒΜΡ-3 (βλ. και φωτογραφία δεξιά), καθώς ήταν αμφίβιο, με ελαφριά θωράκιση και πυροβόλο των 76,2 χιλιοστών (που μάλιστα, σε αντίθεση με το πυροβόλο του ΒΜΡ-3 είχε δυνατότητα βολής διατρητικών πυρομαχικών).
Αντιθέτως, οι ισραηλινές δυνάμεις που διέβησαν το Σουέζ προς την αντίθετη κατεύθυνση στις 15 Οκτωβρίου 1973, το έπραξαν με "παραδοσιακό" τρόπο, δηλαδή αρχικά πέρασε δύναμη αλεξιπτωτιστών με λαστιχένιες βάρκες και στη συνέχεια το μηχανικό τοποθέτησε σχεδίες και γέφυρες, με τις οποίες πέρασαν τα τεθωρακισμένα. Η ισραηλινή 87η επιλαρχία αναγνώρισης, η πρώτη που ακολούθησε
τους αλεξιπτωτιστές στην απέναντι όχθη, διέθετε ΤΟΜΠ Μ-113 με αμφίβια ικανότητα (εσφαλμένα αναφέρει ο κ. Μαρκεζίνης, σελ. 214, ότι το Μ-113 αδυνατεί να διαβεί υδάτινα κωλύματα βαθύτερα του 1 μ.). Παρ' όλα αυτά οι Ισραηλινοί διεκπεραίωσαν και τα Μ-113 "παραδοσιακά" (βλ. φωτογραφία δεξιά)
Τι μας διδάσκει το παράδειγμα; Ότι οι ικανότητες ενός στρατιωτικού σχηματισμού δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τις ικανότητες ενός οπλικού συστήματος που κάποιοι θεοποιούν, αλλά από τον αρμονικό συνδυασμό των ικανοτήτων όλων των μονάδων και οπλικών συστημάτων του.

4. Ο κ. Μαρκεζίνης σφάλλει επίσης όταν υποστηρίζει (σελ. 215-216) ότι το ΒΜΡ-3 υπήρξε επιλογή του τότε Α/ΓΕΣ αντιστρατήγου Δ. Γράψα, καθώς πρόσφατες αποκαλύψεις τηλεγραφημάτων της αμερικανικής πρεσβείας στο wikileaks αποκάλυψαν ότι ο στρατηγός Γράψας ήταν αντίθετος στην προμήθεια αυτή. Για το λόγο αυτό μάλιστα γνωστή ιστοσελίδα του αμυντικού χώρου που προωθούσε την προμήθεια των ΒΜΡ-3 άλλαξε "εν μια νυκτί" τις θετικές γενικά κρίσεις της για τον στρατηγό Γράψα, παρουσιάζοντάς τον ως "yes man εποχής Πιούριφοϊ"...

5. Τέλος, ο κ. Μαρκεζίνης μας προσάπτει ότι "προστεθήκαμε στον εσμό των γνωστών αντιπροσώπων δυτικών οπλικών συστημάτων". Καλό θα ήταν να απευθύνει τη μομφή αυτή αλλού, διότι:
(α) ως γνωστόν δεν χρηματοδοτούμαστε ούτε έχουμε διαφημίσεις οπλικών συστημάτων όπως άλλες ιστοσελίδες του χώρου
(β) έχουμε εκφραστεί συχνά (π.χ. εδώ και εδώ) υπέρ της προμήθειας μεταχειρισμένων οπλικών συστημάτων με διακρατικές συμφωνίες, οι οποίες είναι "κόκκινο πανί" για τους αντιπροσώπους οπλικών συστημάτων
(γ) στην προκειμένη περίπτωση ως εναλλακτική προς το ΒΜΡ-3 λύση προτείναμε όχι ένα, αλλά δύο είδη τεθωρακισμένων, ένα γερμανικό και ένα αμερικάνικο. Εκτός κι αν τα παίρνουμε κι από τους δύο...
(δ) έχουμε επίσης εκφραστεί υπέρ άλλων ρωσικών συστημάτων (π.χ. των αερόστρωμνων Zubr), που σε τελική ανάλυση η εισαγωγή τους σε δυτικές Ένοπλες Δυνάμεις υπήρξε πολύ πιο "επαναστατική" από την εισαγωγή ενός ΤΟΜΑ όπως του ΒΜΡ-3.

Για να συνοψίσουμε: η επιλογή του ΒΜΡ-3 ως επόμενου ΤΟΜΑ του ΕΣ ήταν πολιτικά ίσως εξηγήσιμη, αλλά επιχειρησιακά εσφαλμένη. Ενώ η εμμονή μερίδας του στρατιωτικού τύπου σε αυτήν οφείλεται κυρίως σε ευνόητα οικονομικά κίνητρα, η απήχηση που έχει σε ένα ευρύτερο "πατριωτικό" κοινό είναι απότοκο μιας μεταφυσικής σχεδόν εμμονής στο "ξανθό γένος" και στον "Μόσκοβο που θα φέρει το σεφέρι".

Ο κ. Μαρκεζίνης, κατ' εξοχήν άνθρωπος του μέτρου, μάλλον βιάστηκε να ταυτιστεί δημοσίως με τέτοιες "λιακοπουλικές" λογικές. Τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να κρίνει αρνητικά όσους, ενώπιον τέτοιων λογικών, προσπαθούν να αντιτάξουν το μέτρο και την ανάλυση...