BMP-3: Στρατηγικό λάθος Εξοπλιστικής Πολιτικής

Γράφει ο Βελισάριος

Η Ελληνική Δημοκρατία έχει δρομολογήσει από καιρό, και ετοιμάζεται να προβεί στην αγορά μεγάλου αριθμού Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης BMP-3. Η ενέργεια αυτή αποτελεί ουσιώδες λάθος εξοπλιστικής πολιτικής με την οποία, στο πλαίσιο ενός περιορισμένου αμυντικού προϋπολογισμού και της ασφυκτική στρατιωτικής (κι εξοπλιστικής) πίεση της Τουρκίας, δαπανάται υπερβολικά υψηλό ποσόν χωρίς να προσφέρει αντίστοιχη απόδοση στρατιωτικής ισχύς. Για το λόγο αυτό, και υπο το πρίσμα της δυσμενούς τροπής των διαπραγματεύσεων, είναι σκόπιμη η γενικότερη επανεξέταση του προγράμματος το οποίο τείνει να καταστεί το νέο γεφύρι της Άρτας του αμυντικού μας σχεδιασμού.

Η επιλογή του συγκεκριμένου τύπου έχει υποστεί σφοδρή κριτική, η οποία γενικά τείνει να επικεντρώνεται σε τρία σημεία: στο κόστος του, το οποίο υπήρξε ριζικά υψηλότερου του αρχικώς διαφημιζόμενου απο τους Ρώσους (και τους εγχώριους υποστηρικτές της αγοράς), αγγίζοντας αυτό των ακριβών δυτικών οχημάτων, στα τεχνικά του χαρακτηριστικά, τα οποία υστερούν έναντι του ανταγωνισμού σε κρίσιμους τομείς και στην μηδενική Εγχώρια Προστιθέμενη Αξία – παρά τις αρχικές διαβεβαιώσεις των Ρώσων . Ενώ και τα τρία σημεία είναι έγκυρα καθ'εαυτά, δεν αποδίδουν το πολύ οξύτερο πρόβλήμα που δημιουργεί η συγκεκριμένη επιλογή στον συνολικό ελληνικό αμυντικό σχεδιασμό.


Για να γίνει κατανοητή η ουσία του προβλήματος, πρέπει να εξεταστεί το συνολικό πλαίσιο του σχεδιασμού από το οποίο προέκυψε η ανάγκη για προμήθεια ΤΟΜΑ και από το οποίο (θα έπρεπε να) προκύπτουν και τα κριτήρια επιλογής του.

Το πλαίσιο της απαίτησης

Η απαίτηση για την προμήθεια νέου τεθωρακισμένου οχήματος για το Μηχανοκίνητο Πεζικό διατυπώθηκε στο μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα που εξαγγέλθηκε μετά το επεισόδιο των Ιμίων, με σκοπό να επαναφέρει την κλονισμένη, τότε, στρατιωτική ισορροπία, μετά την εξοπλιστική αδράνεια (και γενικότερη στρατιωτική κατάπτωση) που είχε προηγηθεί.

Μία βασική συνιστώσα του σχεδιασμού αυτού υπήρξε η προσπάθεια για την ενίσχυση του Δ' ΣΣ, και μάλιστα η προσπάθεια για την επίτευξη ενός ποιοτικού πλεονεκτήματος εκεί. Ο προφανής λόγος είναι ότι το θέατρο επιχειρήσεων της Θράκης είναι αυτό στο οποίο ο ΕΣ θεωρεί ότι μπορεί να έχει κάποιο πλεονέκτημα έναντι των τούρκων, δεδομένου ότι στο άλλο θέατρο επιχειρήσεων, αυτό του Αιγαίου, είναι καταδικασμένος να είναι σε αδύναμη – και αμυντική – θέση. Έτσι, αποφασίστηκε η αναβαθμιση του αρματικού δυναμικού των τριών τεθωρακισμένων ταξιαρχιών της Θράκης, με άρμα το οποίο έδινε σαφή υπεροχή έναντι των αντιστοίχων τουρκικών. Με την αγορά μίας μοίρας PzH2000 διατέθηκε ένα σημαντικό κονδύλιο για την υιοθέτηση ενός συστήματος που έδινε και στο Πυροβολικό ένα στοιχείο ποιοτικής υπεροχής, με την εισαγωγή μικρού – έστω – αριθμού πυροβόλων των 52 διαμετρημάτων, σε ένα συνδυασμό “hi-low mix”, με τα PzH2000 σε ρόλο πυροβολικού σώματος στρατού του Δ' ΣΣ, μαζί με την – συμπληρωματική σε αυτή – αγορά μικρού αριθμού συστήματων ανεπάνδρωτων αεροσκαφών τύπου Sperwer, της Sagem.

Aναβάθμιση των τ/θ σχηματισμών του Δ'ΣΣ : Στρατηγική επιλογή ουσίας

Με την ενίσχυση του αρματικού δυναμικού καθώς και του πυροβολικού του Δ' ΣΣ, και για να ολοκληρωθεί η ενίσχυση ενός βαρέως σχηματισμού που διεξάγει επιχειρήσεις συνδυασμένων όπλων(;), απέμενε λογικώς η ενίσχυση του τρίτου βασικού πυλώνα του σχηματισμού, αυτή του μηχανοκίνητου πεζικού του.

Η ανάγκη για την απόκτηση νέων τεθωρακισμένων οχημάτων για το πεζικό προέκυπτε, πιο συγκεκριμένα, από δύο διαφορετικούς παράγοντες:

• Ο εξοπλισμός των τριών ΤΘ ταξιαρχιών με ένα από τα κορυφαία άρματα της δυτικής βιομηχανίας, καθιστούσε την παρουσία των M-113 εξαιρετικά προβληματική, ακόμη και μόνον για λόγους ευκινησίας. Δεδομένου ότι ήδη από τον Β' ΠΠ, και σε εντεινόμενο βαθμο μέχρι τις ημέρες μας, τα τεθωρακισμένα χρησιμοποιούνται σε μεικτά συγκροτήματα στα οποία το ΜΚ ΠΖ είναι πάντοτε βασικό συστατικό, τα τεθωρακισμένα οχήματα του ΠΖ θα πρέπει να έχουν την ίδια ευκινησία, δηλαδή την ίδια με τα άρματα δυνατότητα να κινούνται (δηλαδή: ίδια ταχύτητα σε ίδιο έδαφος). Διευκρινίζεται ότι αυτό δε σημαίνει ότι τα άρματα και τα οχήματα του ΠΖ προβαίνουν από κοινού στις ίδιες τακτικές ενέργειες, σημαίνει όμως ότι προκύπτει συχνά η ανάγκη για ταυτόχρονη μετακίνηση των οχημάτων, και άρα ανάγκη για συγκρίσιμη ευκινησία.

• Το Μ-113, αποτελεί ένα αξιόπιστο και πολύ χρήσιμο όχημα, αλλά έχει – εκτός από την περιορισμένη ευκινησία – δύο επιπλέον βασικά μειονεκτήματα: έχει ιδιαίτερα ασθενή θωράκιση, κι ανεπαρκή ισχύ πυρός.

Τα δύο αυτά σημεία βρίσκονται στον πυρήνα των επιχειρησιακών κριτηρίων επιλογής νέου ΤΟΜΑ, γι' αυτό και χρήζουν περαιτέρω αναφοράς.


Τι είναι το ΤΟΜΑ και ποιος ο σκοπός του?

Το βασικότερο στοιχείο που πρέπει να έχει κανείς κατά νου όταν μιλά για το ρόλο του ΤΟΜΑ είναι ότι ο ρόλος υπάρξεως του τύπου αυτού είναι να παρέχει προστασία και υποστήριξη στο μεταφερόμενο πεζικό. Ο λόγος που υπάρχουν τα οχήματα αυτά είναι γιατί το μεικτό συγκρότημα (από το επίπεδο του συγκροτήματος ίλης ή λόχου μέχρι το επίπεδο Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας) έχει την ανάγκη της επιχειρησιακής δυνατότητας που δίνει σε πάμπολλες περιστάσεις και φάσεις του αγώνα το αποβιβασμένο πεζικό, που μάχεται ώς πεζικό. Είτε πρόκεται για εμπλοκή σε διακεκομμένο έδαφος, είτε πρόκειται για διάρρηξη οργανωμένης αμυντικής τοποθεσίας, είτε πρόκειται για την αμυντική οργάνωση μίας τοποθεσίας που έχει καταληφθεί, το πεζικό έχει ένα κρίσιμο ρόλο που συμπληρώνει τα άρματα μάχης και δε μπορεί να υποκατασταθεί από αυτά, καθώς μάχεται – να το επαναλάβουμε – ως πεζικό.

Ο πρώτος και κύριος ρόλος του τεθωρακισμένου οχήματος του Μ/Κ Πεζικού είναι να μεταφέρει το πεζικό με ασφάλεια σε διάφορες φάσεις του αγώνα κατά τις οποίες αυτό μετακινείται (και δε μάχεται). Οι δύο αρχετυπικές απειλές τέτοιου είδους είναι οι βολές όπλων καμπύλης τροχιάς, καθώς και τα πυρά ελαφρών όπλων κατά τη διέλευση από περιοχές όχι πλήρως ελεγχόμενες.

Ένας απο τους κύριους ρόλους του μεταφερόμενου πεζικού στα πλαίσια του τεθωρακισμένου σχηματισμού είναι η διάσπαση οργανωμένης αμυντικής τοποθεσίας : η διάρηξη της εχθρικής τοποθεσίας με την υποστήριξη των αρμάτων που παραμένουν πίσω, με κάλυψη πήγματος και βάλοντας, μαζί με τα όλα τα υπόλοιπα μέσα υποστηρίξεως, ώστε οι πεζοί να προσεγγίσουν από μία, όσο το δυνατόν κεκαλυμμένη οδό, τον ισχυρά καταστελόμενο αντίπαλο, και να αρχίσουν να “ξηλώνουν” την τοποθεσία, επιτρέποντας στα άρματα να προχωρήσουν μέσα από αυτή.

Απο τα παραπάνω συνάγεται ότι :

α) το ΤΟΜΑ δεν είναι ένα δεύτερο, μικρό άρμα
β) η απαίτηση ισχύος πυρός για το ΤΟΜΑ προκύπτει από το ρόλο του για την υποστήριξη του αποβιβασμένου πεζικού.

Αφού γίνει σαφές ότι δεν μιλάμε για ελαφρύ άρμα αλλά για ΤΟΜΑ (πράγμα δυστυχώς όχι αυτονόητο με την συνεχή πλύση εγκεφάλου που υφιστάμεθα..) επόμενο βήμα είναι η συνειδητοποίηση ότι το νέο οχημα μάχης δεν μπορεί να αξιολογείται με τα κριτήρια του άρματος μάχης μιας και δεν είναι η αποστολή του να αντιμετωπίζει σε αρματομαχίες ούτε εχθρικά άρματα μάχης, ούτε τα εχθρικά ΤΟΜΑ.Η επισήμανση οτι δεν πρόκειται για ελαφρά άρματα γίνετα σκοπίμως για ένα σημαντικό λόγό : Η επιμονή στη σύγκριση των μετωπικών θωρακίσεων οχημάτων αυτής της κατηγορίας και της αντοχής τους στα πυροβόλα των αντιπάλων ΤΟΜΑ είναι υπερτιμημένη, κι οφείλεται στην στρεβλή αντίληψη περι ελαφρού άρματος. Το πρώτο που πρέπει να κάνει ένα ΤΟΜΑ είναι να προστατεύσει το πεζικό από το εχθρικό πυροβολικό που θα αποτελέσει τον μεγαλύτερο εχθρό ενός τέτοιου οχήματος σε περίπτωση ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης και το οποίο θα έχει την ευκαιρία να το προσβάλει πολύ πριν από οποιοδήποτε πυροβόλο ΤΟΜΑ. Τούτων λεχθέντων ας περάσουμε στον παράγοντα θωράκιση


Περι Θωράκισης

Η ανάγκη για θωράκιση του οχήματος που μεταφέρει τους πεζούς στρατιώτες προκύπτει από την απαίτηση να τους προστατεύει σε διάφορες φάσεις του αγώνα. Σε οχήματα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ η θωράκιση δεν υφίσταται για αντιαρματικούς σκοπούς, κύριο μέλημα είναι η προστασία απο θραύσματα πυροβολικού . Ακολούθως, αν το ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ πρέπει να μεταφέρει με ασφάλεια το ΠΖ μέσα από τοποθεσίες που έχουν ανατραπεί αλλά όχι εκκαθαρισθεί, και μέσα από περιοχές ρευστής παρουσίας του αντιπάλου, έχει μεγάλη σημασία το αν μπορεί να αντέξει βολές από 0,50" (και όχι μόνο από πολυβόλο αλλά και από τα ραγδαία διαδιδόμενα βαρέα τυφέκια). Με άλλα λόγια, η ποιότητα της θωρακίσεως δεν έχει σημασία για την ανάθεση διαφορετικού ρόλου στο όχημα, αλλά και για την αποτελεσματικότητα του οχήματος στον ίδιο το ρόλο. Κι ένα βαρύτερα θωρακισμένο είναι πάντα πολύ προτιμότερο από ένα ελαφρύτερο. Η ιστορική εμπειρία στο θέμα αυτό είναι μακρότατη και αμείλικτη για τους νεωτερισμούς τύπου "ΕΤΟΜΑ"... Τα οχήματα, σε όλες τις συγκρούσεις απο την απαρχή του μηχανοκίνητου πολέμου συνεχώς βαραίνουν ώστε να προστατεύονται περισσότερο - κι όχι για να αλλάξουν ρόλο.


Ταχύτητα ή θώρακας;

Μία παρανόηση είναι ότι οι ανώτερες κινηματικές επιδόσεις ενός τεθωρακισμένου αντισταθμίζουν την ελλειπή προστασία που ενδεχομένως προσφέρει. Σε ότι αφορά το θέμα ευκινησίας και θωράκισης, γενικά στα τεθωρακισμένα : ενώ είναι δύο παράγοντες ανταγωνιστικοί από τεχνικής απόψεως (χοντρικά: όσο πιο προστατευμένο, άρα πιό βαρύ είναι το όχημα, τόσο πιό δυσκίνητο και αργό είναι) από επιχειρησιακή απόψεως δεν είναι συμπληρωματικοί. Δηλαδή, το ένα δεν αντισταθμίζει έλλειψη του άλλου, παρ' όλο που αυτό συχνότατα υπονοείται.

Επικρατεί συχνά ο λανθασμένος συλλογισμός ότι το πιο ευκίνητο τεθωρακισμένο μπορεί μεν να αντέξει λιγότερο ισχυρά πλήγματα, πλην όμως, επειδή είναι ταχύτερο, είναι πιο δύσκολο να βληθεί, και από αυτό αντλεί ασφάλεια. ( αντίστοιχα με τις εννοιες της ενεργητικής και της παθητικής προστασίας στα αυτοκίνητα). Ο συλλογισμός αυτός είναι και λογικά λανθασμένος και ιστορικά διεψευμένος, και ο λόγος είναι ο εξής :

η αύξηση της ταχύτητας λόγω ελαφράς θωρακίσεως δεν είναι σχεδόν ποτέ τέτοιας τάξεως ώστε να προστατεύσει ένα όχημα από εύστοχη βολή αντιαρματικού βλήματος.

Δηλαδή, αν ένα όχημα είναι πχ, κατά 15 χλμ/ώρα ταχύτερο από ένα άλλο (σεβαστή τιμή για τεθωρακισμένο), η διαφορά αυτή δεν του επιτρέπει να ξεφύγει από τη σκόπευση ενός (οποιουδήποτε) βλήματος που έχει εξαπολυθεί εναντίον του. Ούτε του επιτρέπει να προλάβει να βγεί εγκαίρως από τη ζώνη θανάτου κάποιου όπλου, αν έχει εισέλθει σε αυτήν, παρά μόνον σε οριακές περιπτώσεις που το όπλο βαλει στα όρια του βεληνεκούς του. Σκοπός της ανώτερης κινητικότητας δεν είναι η “αποφυγή εκλωβισμού” αλλά η δυνατότητα μετακίνησης υπομονάδων, μονάδων και σχηματισμών γρηγορότερα απο τον αντίπαλο, εξασφαλίζοντας έτσι πλεονέκτημα σε επίπεδο τακτικής καταστάσεως. Αλλά αυτό είναι θέμα τακτικής, δεν είναι θέμα αντιπαραθέσεως συστημάτων. Οπότε, η προστασία - όση χρειάζεται και όση επιτυγχάνεται - εξασφαλίζεται μέσω της θωρακίσεως.

Ίσραελ Τάλ : o πατέρας του Ισραηλινού δόγματος τεθωρακισμένων που οδήγησε στις νίκες του πολέμου των 6 ημερών

Πολύ χαρακτηριστική σε αυτό είναι η ισραηλινή εμπειρία και τακτική. Ήδη από το Merkava I, o πατέρας του Ισραηλινού πολέμου τεθωρακισμένων Ισραέλ Ταλ δήλωνε ότι κορυφαία προτεραιότητα είναι η προστασία του άρματος και όχι η ευκινησία. Στο σχετικό τρίπτυχο, η κατάταξη ήταν κατηγορηματική : προστασία, ισχύς πυρός, ευκινησία.


Θωράκιση και θραύσματα πυροβολικού

Μία ακόμη συχνή παρανόηση σχετικά με τα οχήματα της κατηγορίας είναι ότι εφ' όσον ένα όχημα είναι “τεθωρακισμένο”, αυτό προστατεύει, γενικώς και αορίστως, από “θραύσματα πυροβολικού”. Το γεγονός ότι η αντοχή της θωράκισης μετράται, ενδεικτικά και για συντομία, και μόνον, στην “αντοχή σε πλήγματα βολιδας του τάδε διαμετρήματος”, (δήλωση που δε σημαίνει και πολλά καθ' εαυτή) επιτείνει τη σύγχυση. Το γεγονός είναι ότι

α) κανένα ΤΟΜΑ δεν αντέχει σε άμεσο πλήγμα πυροβολικού, ακόμη και σε άμεσο πλήγμα όλμου.
β) κανένα ΤΟΜΑ δεν αντέχει, και κανένας σχηματισμός ΤΟΜΑ δε θα εκτεθεί χωρίς βαρύτατες απώλειες σε πυκνή συγκέντρωση πυρών πυροβολικού ή και όλμων
γ) η αντοχή του οχήματος στα πυρά πυροβολικού αυξάνεται με την απόσταση του οχήματος από το σημείο της εκρήξεως του βλήματος, καθώς και με την θωράκιση που διαθέτει.

Συνεπώς, η δήλωση ότι “το όχημα παρέχει προστασία από θραύσματα πυροβολικού” είναι παραπειστική και αόριστη. Όσο ισχυρότερη θωράκιση έχει, γενικώς, ένα ΤΟΜΑ, τόσο καλύτερα επιτελεί την βασική αποστολή του, την ασφαλή μεταφορά του ΠΖ. Η πρόσφατη εμπειρία των δυτικών στρατών τείνει να επισκιάσει την κρισιμότατη αυτή πτυχή της προστασίας των ΤΟΜΑ, γιατί από το Βιετνάμ μέχρι σήμερα, οι δυτικοί στρατοί – πλην του Ισραηλινού – πολέμησαν είτε εν απουσία εχθρικού πυροβολικού, είτε με συντριπτική υπεροχή έναντι του εχθρικού πυροβολικού. Δεν ισχύει το ίδιο για την ελληνική περίπτωση στη Θράκη. Στη Θράκη καμία πλευρά δεν έχει τόσο συντριπτική υπεροχή ώστε να μπορέσει να καταστείλει απολύτως τα αντίπαλα όπλα καμπύλης τροχίας, και άρα η ισχυρή προστασία από αυτά είναι κρίσιμη.

H κρίσιμη απειλή : Τουρκικό πυροβόλο Φιρτινα 155/52, μεγάλους αριθμούς των οποίων έχει προωθήσει στην Θράκη το επιτελείο της γείτονος.

Η υποστήριξη του μεταφερόμενου πεζικού

Ο δεύτερος ρόλος με τον οποίον έχει επιφορτιστεί το όχημα του πεζικού είναι η υποστήριξη των πεζών, όταν αυτοί έχουν αποβιβαστεί, η παροχή ισχύος πυρός στο συγκρότημα καθώς και η δυνατότητα αυτοάμυνας. Ο ρόλος αυτός έχει αρκετά σύνθετη και μπερδεμένη ιστορία. Στην παρούσα φάση, έχουν αποκρυσταλλωθεί τρεις ευδιάκριτες σχολές στο θέμα αυτό:

Η πρώτη είναι η σύγχρονη δυτική και ρωσική τάση, που προβλέπει τον εξοπλισμό του οχήματος με ένα ισχυρό ελαφρύ πυροβόλο των 20, 25, 30 ή 40 mm, για την παροχή πυρών υποστηρίξεως και την εμπλοκή κάθε είδους στόχων, τουλάχιστον όχι ισχυρά θωρακισμένων. Επιπλέον δυνατότητα που υπάρχει σε αυτή τη διαμόρφωση είναι η παρουσία εκτοξευτήρα πυραύλων. Οι πύραυλοι αυτοί είναι τυπικά αντιαρματικοί, στην πράξη όμως αποτελούν εξαιρετικά χρησιμο όπλο γενικής υποστηρίξεως, το οποίο μπορεί να προσβάλει όλους τους στόχους ενδιαφέροντος κατά τη φάση μιας ενέργειας. Η σχολή αυτή είναι και η πλέον διαδεδομένη, και σαν πρακτική, και σε ότι αφορά τους διαθέσιμους τύπους.

Η δεύτερη σχολή ουσιαστικά εκπροσωπείται από το BMP-3, και προβλέπει την παρουσία ενός πυροβόλου μέσου διαμετρήματος, χαμηλής πίεσης στον πυργίσκο του οχήματος, καθώς και τα συζυγές ελαφρύ πυροβόλο, προσδίδοντας σημαντικά μεγαλύτερη ισχυ πυρός στο όχημα.

Η τρίτη σχολή είναι αυτή του Ισραήλ, η οποία δεν αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ισχύ πυρός του οχήματος, αλλά, σε συμφωνία με το ρόλο που αποδίδει στο όχημα για την ασφαλή μεταφορά του πεζικού μέχρι αυτό να εμπλακεί ως τέτοιο, ο οπλισμός αποτελείται από ένα ή περισσότερα πολυβόλα, με αποστολή, κυρίως, την καταστολή τυχόν σποραδικών πυρών που εκδηλώνονται εναντίον του οχήματος από σημεία που δεν αναμένονται. Η αναμενόμενη υιοθέτηση πυργίσκου με πυροβόλο των 30mm για το Namera δείχνει μία τάση και στους ισραηλινούς για μεγαλύτερη ισχύ πυρός στο ΤΟΜΑ – ποτέ όμως εις βάρος της προστασίας.

Με αυτά σαν δεδομένα, βλέπουμε ότι υπάρχουν δύο ακραίες, “αμιγείς” αντιλήψεις για τη διαμόρφωση (και το ρόλο του ΤΟΜΑ). Η ισραηλινή, η οποία θεωρεί ότι το όχημα του πεζικού έχει σαν κύρια αποστολή την ασφαλή μεταφορά των πεζών μέσα στο πεδίο της μάχης, μέχρι αυτοί να αποβιβαστούν για να εμπλακούν πεζοί, εκεί που το απαιτεί η τακτική κατάσταση. Κατά την αντίληψη αυτή, η έμφαση της διαμόρφωσης δίνεται στην θωράκιση (και την προστασία), η υποστήριξη των πεζών αναλαμβάνεται – όπως και στο αρχετυπικό γερμανικό δόγμα των τεθωρακισμένων – από τα μέσα υποστηρίξεως του πεζικού και από τα άρματα μάχης του συγκροτήματος συνδυασμένων όπλων.

Στο άλλο άκρο, υπάρχει η αντίληψη την οποία (επαν)εισήγαγε το BMP-3, και σύμφωνα με την οποία, το όχημα αποτελεί το βασικό στοιχείο υποστηρίξεως του πεζικού, περίπου σε ρόλο αντίστοιχο με αυτόν των γερμανικών πυροβόλων εφόδου των γερμανικών σχηματισμών πεζικού, των αρχών του Β' ΠΠ. Στην περίπτωση αυτή, το όχημα είναι το βασικό συστατικό του πεζικού, η ισχύς πυρός αναπτύσσεται εις βάρος της προστασίας που παρέχεται στους πεζούς, ο ρόλος του επιτάσσει την τολμηρή και επιθετική κίνησή του, ενώ οι πεζοί είναι μάλλον ένα επιπλέον ειδικό οπλικό σύστημα του οχήματος, που εξαπολύεται σε ειδικές περιπτώσεις.

Στο ενδιάμεσο των δύο αυτών αντιλήψεων βρίσκεται το δυτικό δόγμα (και τα αντίστοιχα δυτικά οχήματα) που προβλέπουν σημαντική ισχύ πυρός για το όχημα, τόσο με ένα ελαφρύ πυροβόλο, όσο και – συχνά – με την παρουσία αντιαρματικών πυράυλων οι οποίο δεν προσδίδουν μόνον (ή κυρίως) αντιαρματική ικανότητα, αλλά και την δυνατότητα υποστηρίξεως του πεζικού, μιας και στην πράξη οι πύραυλοι χρησιμοποιούνται για την προσβολή οποιοδήποτε οχυρού σημείου ή ελαφρά θωρακισμένου στόχου. Η δεύτερη επιδίωξη είναι μία ισορροπία μεταξύ ισχύος πυρός και θωράκισης, έναντι της απόλυτης προτεραιότητας που έχει η θωράκιση για τους Ισραηλινούς (εις βάρος της ισχύος πυρός) κι έναντι της απόλυτης προτεραιότητας που έχει η ισχύς πυρός έναντι της προστασίας στο BMP-3.

Και ερχόμαστε μοιραία σε μια λάθος αντίληψη η οποία έχει δημιουργηθεί:

Υπάρχει μία αρκετά διαδεδομένη τάση να αντιμετωπίζονται τα ΤΟΜΑ σαν δευτερεύοντα άρματα μάχης, τα οποία μάλιστα πρόκεται να εμπλακούν σε αρματομαχίες με τα αντίπαλα ΤΟΜΑ.

Η πιο χαρακτηριστική ένδειξη είναι οι ενδελεχείς συγκρίσεις των διατρητικών ικανότητων του κυρίου οπλισμού των οχημάτων. Η τάση αυτή είναι λανθασμένη, και το ενδεχόμενο αυτό είναι, όχι βέβαια ανύπαρκτο, αλλά δευτερεύον. Τα ΤΟΜΑ ενεργούν στα πλαίσια συγκροτημάτων συνδυασμένων όπλων, σε συνεργασία με άρματα μάχης. Δεν κινούνται μεμονωμένα, και μάλιστα σε αναζήτηση των αντιπάλων ΤΟΜΑ – αν τα συναντήσουν, είναι πολύ πιθανόν να συναντήσουν μαζί τους και εχθρικά άρματα, κι αυτή δε θα είναι σε καμία περίπτωση μια ευχάριστη συνάντηση. Σαν δευτερεύον άρμα μάχης, το ΤΟΜΑ είναι μία κακή σύλληψη: γίνεται ένα κακό άρμα μάχης, κι ένα κακό όχημα για την μεταφορά και υποστήριξη του πεζικού, κι αυτό δεν αφορά μόνον τη διαμόρφωση του οχήματος, αλλά και την τακτική χρήσης του. Το σύγχρονο πεδίο μάχης είναι γεμάτο με εξαιρετικά επικίνδυνα όπλα, και η χρήση του ΤΟΜΑ ώς πυροβόλου εφόδου επιτάσσει την μάλλον τολμηρή κίνησή του μέσα σε αυτό. Στην περίπτωση, δε, εμπλοκής συγκροτημάτων σε ανοικτό χώρο, εαν τα ΤΟΜΑ παραμείνουν στην εμπλοκή κι επιχειρήσουν να συμμετάσχουν (φορτωμένα με 7-8 επιβάτες το καθένα) θα είναι οι πρώτοι και πλέον ευάλωτοι στόχοι.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και στο δευτερεύον σενάριο της εμπλοκής των αντιπάλων ΤΟΜΑ, θα πρέπει να ληφθούν υπ όψιν τα εξής δύο σημεία:

• Σε αντίθεση με άλλα οπλικά συστήματα, όπως μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης ή ακόμη και πυροβόλα, τα ΤΟΜΑ δεν “μονομαχούν” στο πεδίο της μάχης, κι ακόμη και μία τέτοια ενδεχόμενη μονομαχία είναι μάλλον δευτερεύουσας σημασίας για την έκβαση της μάχης και το συνολικό στρατιωτικό ισοζύγιο ισχύος

• Η επιλογή του ΤΟΜΑ εκ μέρους της Τουρκίας έχει γίνει – σε δεμευτικό για αρκετά χρόνια ακόμη – μέγεθος και είναι δεδομένη. Πρόκειται για τα οχήματα της FNSS, ουσιαστικά για το Μ-113, με πυροβόλο GIAT-811 η Oerlikon KBA των 25mm, κι αυτό αποτελεί το συγκεκριμένο όχημα έναντι του οποίου πρέπει να γίνεται η σύγκριση οποιουδήποτε υποψηφίου οχήματος – στο βαθμό που αυτή είναι απαραίτητη. Στο σημείο αυτή πρέπει να επισημανθεί ένα σύνηθες λάθος: γίνεται συχνότατα η σύγκριση μεταξύ της διατρητικής ισχύος των πυροβόλων των υπό σύγκριση οχημάτων. Πέραν του ότι η σύγκριση αυτή είναι αρκετά πιο πολύπλοκη απ΄ότι εμφανίζεται (συνήθως δεν εμφανίζονται παρά δύο ενδεικτικές, κι όχι απαραίτητα ομοειδείς και συγκρίσιμες, τιμές διατρητικής ισχύος ενώ στην πραγματικότητα απαιτείται η σύγκριση σε μία αρκετά ευρεία περιοχή τιμών αποστάσεων), τα προς σύγκριση μεγέθη είναι οι συνδυασμοί πυροβόλου-αντιπάλου θώρακα (και αυτή, κανονικά, σε ένα φάσμα τιμών αποστάσεων). Ενδεικτικά, αν συγκριθεί το BMP-3 με το ACV-300 στον τομέα αυτό, θα πρέπει να συγκριθεί ο συνδυασμός της διατρητικότητας του πυροβόλου των 30mm του BMP-3 και της θωράκισης του AIFV έναντι του συνδυασμού της διατρητικότητας του Bushmaster και του θώρακα του του BMP-3.Η εξαιρετικά αδύναμη θωράκιση του AIFV θα καθιστά ιδιαίτερα προσεκτικούς τους τούρκους στο να εμπλακούν με το πήγμα του οχήματος αποκεκαλυμμένο, παρ΄όλο που το πυροβόλο Bushmaster είναι ισχυρότερου του ρωσικού τριανταριού.

Tουρκικό ΤΟΜΑ AIFV

Επιπλέον αυτών, πρέπει να σημειωθεί ότι η σχεδιαστκή επιλογή του BMP-3, δεν αντικατόπτριζε τη γενική αντίληψη του Ερυθρού Στρατού για το ΤΟΜΑ κατά την εποχή της διατύπωσης των προδιαγραφών του, αλλά μία ειδική απαίτηση. Επρόκειτο για ένα ΤΟΜΑ που θα εξόπλιζε μεραρχίες στα πλαίσια των Συγκροτημάτων Επιχειρησιακού Ελιγμού (Operational Maneuver Groups). Επρόκειτο για σχηματισμούς που, στα πλαίσια του Σοβιετικού δόγματος για τη “μάχη εις βάθος” (deep battle), θα αναλάμβαναν την επιχειρησιακή εκμετάλλευση του ρήγματος που θα προκαλούσαν στην ΝΑΤΟϊκή αμυντική διάταξη οι τεθωρακισμένες στρατιές που προηγούντο αυτών. Με άλλα λόγια, η διάσπαση του μετώπου θα αναλαμβάνονταν από τα τις κλασικές, βαριές μεραρχίες, εξοπλισμένες με τα BMP-2 σε ρόλο ΤΟΜΑ, ενώ οι OMG θα αναλάμβαναν τον ρόλο του “ιππικού”, αλλά σε επιχειρησιακού επιπέδου κλίμακες, αποστάσεις και μεγέθη, κι αφού οι ισχυρές αμυντικές τοποθεσίες και σχηματισμοί του ΝΑΤΟ θα είχαν διαρραγεί ή παρακαμφθεί. Καθίσταται έτσι σαφές γιατί δεν υιοθετούν πχ οι Ισραηλινοί μία τέτοια επιλογή, αφού αυτοί, ακόμη και σε συνθήκες στρατιωτικής υπεροχής έναντι των αντιπάλων τους δεν σκοπεύουν να διεξαγάγουν μάχη σε βάθος, αλλά να επικρατήσουν σε ένα πολύ πυκνό περιβάλλον πολύ έντονων απειλών (ακόμη και το 2006, η προέλαση μέχρι τον ποταμό Λιτάνι στο Νότιο Λίβανο υπήρξε εξαιρετικά αργή κι εξαιρετικά επικίνδυνη). Με άλλα λόγια, ο σχεδιασμός του BMP-3 αποτελεί την επιλογή μιας υπερδύναμης που σχεδιάζει να δώσει μια ειδική λύση σε ένα ειδικό πρόβλημά της.


Οι ελληνικές επιλογές

Με την απόφαση για να εκσυγχρονίσει το στόλο των οχημάτων του πεζικού, η Ελλάς είχε ενώπιόν της τρείς διακριτές εναλλακτικές λύσεις:
Η πρώτη λύση ήταν η επιλογή ενός τυπικού, δυτικού ΤΟΜΑ. Οι δύο βασικότερες επιλογές στην περίπτωση αυτή ήταν τα οχήματα ASCOD και CV-90. Οι δύο αυτές επιλογές παρείχαν με ένα σημαντικό κόστος το ζητούμενο αριθμό οχημάτων. Πρόκειται για τα οχήματα της τυπικής δυτικής αντίληψης, νέας κατασκευής (με ότι αυτό συνεπάγεται για διαθεσιμότητα και κόστος συντήρησης), και με ισορροπημένο συνδυασμό ισχύος πυρός – προστασίας.
Η δευτερη λύση ήταν η επιλογή του οχήματος BMP-3. Το όχημα αυτό κατατάσσεται σαν ξεχωριστή επιλογή, διότι:

• αποτελεί εντελώς διαφορετικής επιχειρησιακής νοοτροπίας όχημα, που έπρεπε να σταθμιστεί διαφορετικά από επιχειρησιακής απόψεως, δεδεμένου ότι έχει σαφή έμφαση στην ισχύ πυρός εις βάρος της προστασίας

• αποτελεί ρωσικό όχημα, με δύο ευδιάκριτες διαφορές νοοτροπίας: αφ' ενός αυξημένη αξιοπιστία, αφ' ετέρου κακή εργονομία και μικρή έμφαση σε θέματα επιβιωσιμότητας του μεταφερόμενου προσωπικού..

Στην επιλογή αυτή, και παρά τις αρχικές εκτιμήσεις (ή φήμες) το κόστος υπήρξε παρόμοιο με αυτό των νέων δυτικών οχημάτων.

Eκτόξευση TOW απο αμερικανικό Brandley

Η τρίτη επιλογή ήταν η προμήθεια ενός μεταχειρισμένου οχήματος από τα δύο που διετέθησαν: τα οχήματα Μ-2 Bradley από τα αποθέματα του Αμερικανικού Στρατού και οχήματα Marder 1A3 από τα αποθέματα του Γερμανικού Στρατού .

Πρόκειται για παλαιότερα οχήματα, της κατηγορίας και της φιλοσοφίας των δυτικών ΤΟΜΑ, με επιδίωξη ισορροπίας μεταξύ προστασίας και ισχύος πυρός, και με ΑΤ βλήματα που ενισχύουν σημαντικά τόσο τη δυνατότητα τους να υποστηρίξουν το πεζικό, όσο και να αμυνθούν έναντι αρμάτων. Τα οχήματα αυτά ήταν διαθέσιμα στις ποσότητες που απαιτούσε ο ΕΣ, και με τίμημα ένα μικρό κλάσμα αυτού που απαιτείται για την προμήθεια ενός νέου οχήματος στην ίδια ποσότητα, ακόμη κι αν ληφθεί υπ' όψιν το κόστος κύκλου ζωής κι όχι απλώς το κόστος κτήσεως.

Πρόκειται για τρεις ευδιάκριτες επιλογές, με διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά, διαφορετική νοοτροπία επιχειρησιακής χρήσης, και με τελείως διαφορετικό κόστος χρήσης. Η επιλογή του ΕΣ ώφειλε (ή οφείλει;) να σταθμίσει τις τρεις διαφορετικές αυτές επιλογές, όχι μόνον συγκρίνοντάς τις μεταξύ τους, αλλά και αξιολογωντας τις στο πλαίσιο του συνολικού του σχεδιασμού.

Οι τουρκικές εξελίξεις

Οι ελληνικοί εξοπλιστικοί σχεδιασμοί δεν άφησαν όμως τους τούρκους ασυγκίνητους. Είτε στο πλαίσιο της αντίδρασης προς τους ελληνικούς εξοπολιστικούς σχεδιασμούς που εν τω μεταξύ καθυστέρησαν, υποβαθμίστηκαν ή βάλτωσαν, είτε στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού τους, οι τούρκοι έχουν εν τω μεταξύ προβεί σε σημαντικές ενέργειες που όχι απλώς εξουδετερώνουν τις αρχικές ελληνικές κινήσεις, αλλά θέτουν νέα δεδομένα στη Θράκη.

Εκμεταλλευόμενοι την εγκληματική ολογωρία της ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, οι τούρκοι εξασφάλισαν την προμήθεια μεταχειρισμένων αρμάτων LeoII, τα οποία, αν και δεν είναι της κλάσεως των HEL γεφύρωσαν ικανοποιητικά (και οικονομικά) το χάσμα που είχε δημιουργηθεί με την εισαγωγή αρμάτων νέας γενιάς στον Έβρο. Η προτετοιμασία για την εγχώρια ανάπτυξη νέου άρματος μάχης είναι σημαντική περισσότερο σε στρατηγικό επίπεδο, παρά σε επιχειρησιακό, κι εκφεύγει του πλαισίου του παρόντος κειμένου.

Ο ρόλος του Τουρκικού πυροβολικού

Η πλέον σημαντική, όμως, τουρκική εξέλιξη είναι το μεγάλο ποιοτικό άλμα που λαμβάνει αυτή τη στιγμή χώρα στο τουρκικό πυροβολικό. Συγκεκριμένα, η σταθερή εισαγωγή πυροβόλων Firtina των 155/52 , σε συνδυασμό με την ευρεία και συστηματική εισαγωγή ανεπάνδρωτων αεροσκαφών σε όλα σχεδόν τα επίπεδα, και πάντως σε επίπεδο ταξιαρχίας, προσδίδει στο τουρκικό πυροβολικό όχι απλώς ένα κρίσιμο πλεονέκτημα έναντι του ελληνικού πυροβολικού, αλλά κι ένα νέο, δευρυμένο και κρίσιμο ρόλο στο πεδίο της μάχης. Σε αντίθεση με την μικρή ενίσχυση του ελληνικού πυροβολικού (εισαγωγή PzH2000 σε ρόλο Πυροβολικού Σώματος Στρατού), οι τούρκοι όχι μόνον θα έχουν αποφασιστικό πλεονέκτημα σε αποστολές αντιπυροβολικού σε όλο το εύρος της ζώνης επιχειρήσεων αλλά θα είναι σε θέση να επιβάλλουν απαγόρευση πεδίου μάχης (δηλαδή, την απαγόρευση της μετακίνησης ελληνικών μονάδων στο βάθος της φίλιας διάταξης, ώστε να συγκεντρωθούν εκεί που θέλει ο επικεφαλής, είτε για να ενισχύσουν την πιεζόμενη άμυνα, είτε για να εξαπολύσουν αντεπίθεση), ένας ρόλος που μέχρι τώρα επιφυλάσσεται κυρίως στην αεροπορία.

Η απειλή αυτή είναι κρίσιμη, γιατί, πέραν του προφανούς, επιχειρησιακού πλεονεκτήματος, προσδίδει στους τούρκους και στρατηγικό πλεονέκτημα διότι ενισχύει την δυνατότητα των τούρκων να εξαπολύσουν επιθετική ενέργεια στον Έβρο χωρίς να έχουν προηγουμένως εξασφαλίσει αεροπορική υπεροχή, παροξύνοντας έτσι τον στρατηγικό κίνδυνο για την Ελλάδα: αιφνιδιαστική τουρκική επίθεση που θα αποκομίσει κρίσιμα εδαφικά ωφέλη πριν προλάβει να εκδηλωθεί ελληνική αντίδραση, και πίεση της χώρας για κατάπαυση πυρός και διαπραγματεύσεις – από θέση αδυναμίας. Η δε εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με την πρακτική hi-low mix, επειδή αφορά μια κατηγορία οπλικών συστημάτων τα οποία – σε αντίθεση με τα ΤΟΜΑ – συγκρίνονται άμεσα κι ευθέως μεταξύ τους. Απαιτείται η ριζική ενίσχυση του πυροβολικού του Δ΄ ΣΣ, τόσο με πυροβόλα όσο και με μέσα επιτηρήσεως σε βάθος.


Συμπέρασμα...

Με την ενδεχόμενη αγορά του BMP:

• δίνουμε ένα εξαιρετικά μεγάλο κονδύλιο για την αγορά ενός οπλικού συστήματος απολύτως απαραιτήτου μεν, αλλά που από τη φύση του δε θέτει απαίτηση κορυφαίων επιδόσεων
• αγνοούμε φθηνότερες και απολύτως ικανοποιητικές λύσεις για την απαίτησή μας
• κι αυτά, εν όψει πολύ οξύτερων απειλών και αναγκών, τις οποίες είτε αγνοούμε, είτε απλούστατα αδυνατούμε να αντιμετωπίσουμε, δεδομένου ότι στο πλαίσιο του περιορισμένου αμυντικού προϋπολογισμού δίνουμε τα χρήματα σε δευτερεύουσες ανάγκες.

Η προμήθεια ΤΟΜΑ δεν είναι (ή τουλάχιστον δε θα έπρεπε να είναι) μία άσκηση στη σύγκριση τεχνικών χαρακτηριστικών, αλλά ένα πρόβλημα βελτιστοποίησης της ισχύος του Δ' ΣΣ με επιχειρησιακή ανάλυση και υπό αυστηρούς οικονομικούς περιορισμούς.




Υστερόγραφο: Η ανωτέρω ανάλυση θεωρεί δεδομένη την κρίσιμη σημασία της υψηλής μαχητικής ισχύος του Δ' Σώματος Στρατού, εν όψει της τουρκικής απειλής. Κι αγνοεί ως απλές ηλιθιότητες τα εσχάτως αναφερθέντα “δεν πρέπει να περιμένουμε γενικευμένο πόλεμο ούτε και να προετοιμαζόμαστε για αυτόν"διότι “όποιος περιμένει κάτι τέτοιο τότε στην ουσία αμφισβητεί το σύνολο των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών της χώρας αλλά και τους διεθνείς οργανισμούς”

Διότι όποιος έχει τόση εμπιστοσύνη “στο σύνολο των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών της χώρας αλλά και τους διεθνείς οργανισμούς” δεν έχει παρά να αποσύρει το Δ' ΣΣ από τη Θράκη και να ενισχύσει τους ... Συνοριοφύλακες με πολυβόλα. Αξιότιμε κ ΥΕΘΑ,

“Ούλον τον κόσμον γύρισα, Πουνέντε και Λεβάντε
να 'βρω έναν φίλο μπιστικό σαν και τον απατόν μου.
Δεν ήβρα φίλον μπιστικόν, μήτε αδερφόν καλλιάν του
σαν το πουγκάκι μου αδερφό, σαν το σπαθί μου φίλο”

Το πουγκάκι μας και το σπαθί μας, κύριε Υπουργέ. Από τον Θουκυδίδη μέχρι τον Κονδύλη...

• BMP-3 και δόγμα συνδιασμένων όπλων : - Κριτική και αντίλογος