Ο τουρκοϊσραηλινός στρατηγικός άξονας στα πρόθυρα της κατάρρευσης

(Σκίτσο του Ερτζάν Ακιόλ, Μιλιέτ - 15/02/2008)

Ραγδαία επιδείνωση στις σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ σημειώθηκε εξαιτίας του πρόσφατου αποκλεισμού της ισραηλινής αεροπορίας από ΝΑΤΟϊκή άσκηση που διεξήχθη στην Κεντρική Μικρά Ασία. Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να δώσει μια δυναμική ώθηση στις σχέσεις της Τουρκίας με τα γειτονικά της κράτη ενώ δεν αποκλείεται να αλλάξει και τις εύθραυστες ισορροπίες στη Μέση Ανατολή.

Ο αποκλεισμός της ισραηλινής αεροπορίας από τη ΝΑΤΟϊκή άσκηση «Αετός της Μικράς Ασίας» εγκαινίασε μια νέα περίοδο έντασης μεταξύ της Άγκυρας και του Τελ Αβίβ. Η Άγκυρα ανακοίνωσε αιφνιδίως την απόφασή της να αναβάλει το διεθνές σκέλος της άσκησης, που διεξάγεται στο Ικόνιο από τις αρχές σχεδόν της νέας χιλιετίας και στην οποία συμμετείχαν, εκτός της Τουρκίας, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Η άσκηση θεωρείται ένα είδος κληρονομιάς της στρατιωτικής παρέμβασης της 28ης Φεβρουαρίου 1997, που οδήγησε γενικότερα την τουρκική πολιτική ηγεσία στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής και επέτρεψε ειδικότερα στους στρατιωτικούς να χειριστούν τα θέματα της ασφάλειας της χώρας, κυρίως αυτά με το Ισραήλ, κατά το δοκούν. Στο πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας που δρομολογήθηκε μεταξύ της Άγκυρας και του Τελ Αβίβ στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ισραηλινή πλευρά πέτυχε τη διεξαγωγή αεροπορικών ασκήσεων στον νομό Ικονίου για την εξάσκηση της ισραηλινής αεροπορίας. Ο λόγος είναι ότι η γεωγραφία της περιοχής είναι παρόμοια με εκείνη των χωρών από τις οποίες το Ισραήλ νιώθει ότι απειλείται, δηλαδή τη Συρία και κυρίως το Ιράν.

Η απόφαση της Άγκυρας να αποκλείσει το Ισραήλ από την άσκηση προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ισραηλινή πρωτεύουσα. Ο αντιπρόεδρος της ισραηλινής κυβέρνησης Σιλβάν Σαλόμ υπενθύμισε ότι η Τουρκία και το Ισραήλ διατηρούν στρατηγικές σχέσεις και κάλεσε την τουρκική πολιτική ηγεσία να συνετισθεί. Ο δε ισραηλινός Τύπος και οι διανοούμενοι προσέλαβαν την κίνηση της Άγκυρας ως «στρατηγικό πραξικόπημα» εναντίον των ισραηλινών συμφερόντων. Η ισραηλινή δυσαρέσκεια εκφράστηκε και με αφορμή τη σειρά «Ο Χωρισμός» που προβάλλεται στην τουρκική κρατική τηλεόραση. Η εικόνα των ισραηλινών στρατιωτών να διαπράττουν δολοφονίες αμάχων στην Παλαιστίνη εξόργισε τους Ισραηλινούς που διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών Αβιγκντόρ Λίμπερμαν δήλωσαν πως η ταινία είναι προκλητική και ότι έχαιρε σαφώς της τουρκικής κρατικής υποστήριξης. Από την άλλη, η ισλαμική κυβέρνηση του ΑΚΡ δεν έδειξε ιδιαίτερα σημεία διαλλακτικότητας. Ο μεν Νταβούτογλου κάλεσε το Ισραήλ να ακολουθήσει μια πιο σώφρονα πολιτική και να αλλάξει πλεύση στο Παλαιστινιακό, ο δε Ερντογάν δήλωσε ότι η κυβέρνησή του αφουγκράστηκε τη λαϊκή κατακραυγή εναντίον του Ισραήλ και επανήλθε τονίζοντας ότι η κυβέρνηση του ΑΚΡ δεν λαμβάνει αποφάσεις υπό πίεση και δεν δέχεται εντολές από κανέναν.

Η ραγδαία επιδείνωση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων πάντως έχει αρκετές πτυχές που βγαίνουν στην επιφάνεια μετά τη ρήξη που επήλθε μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών στο Νταβός. Η πιο σημαντική από αυτές αφορά τα εξοπλιστικά προγράμματα που έχει αναλάβει να διεκπεραιώσει το Ισραήλ για λογαριασμό των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η Άγκυρα φαίνεται να πιέζει το Τελ Αβίβ να παραδώσει το συντομότερο τα αναβαθμισμένα άρματα μάχης (Μ60-Α1), τα πολεμικά αεροσκάφη (F-4) και τα νέα μη επανδρωμένα κατασκοπευτικά αεροσκάφη (Heron) που επιθυμεί να αποκτήσει διακαώς. Μια άλλη πτυχή έχει να κάνει με την απροκάλυπτη πια προσέγγιση της Άγκυρας με τη Δαμασκό στον αμυντικό τομέα. Το Τελ Αβίβ φαίνεται να ανησύχησε με τις δηλώσεις του σύρου υπουργού Αμύνης ότι πριν από λίγο διάστημα διεξήχθησαν κοινές συροτουρκικές στρατιωτικές ασκήσεις και ότι σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν κι άλλες σημαντικότερες προσεχώς.

Έπειτα από μία και πλέον δεκαετία στενής συνεργασίας, οι πολυσυζητημένες τουρκοϊσραηλινές στρατηγικές σχέσεις φαίνεται πως έχουν εισέλθει σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης. Η Άγκυρα φαίνεται διατεθειμένη να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με τις γειτονικές αραβικές -και όχι μόνο- χώρες, με κόστος να θέσει στο περιθώριο τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ. Η υποβάθμιση, όμως, του τουρκοϊσραηλινού άξονα όχι μόνο ενέχει τον κίνδυνο της ανατροπής των υφιστάμενων ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, αλλά δηλώνει κυρίως την επιθυμία της Άγκυρας να ηγηθεί των χωρών της περιοχής, με τις οποίες συνδέεται με θρησκευτικούς και ιστορικούς δεσμούς, εξοβελίζοντας το Ισραήλ από την πρωτοκαθεδρία του διεθνούς υποσυστήματος.

Η στάση των ΗΠΑ και ο ρόλος που θα αναλάβουν οι μικρές περιφερειακές δυνάμεις και τα άλλα πολιτικά μορφώματα, όπως η Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή στο βόρειο Ιράκ, προβλέπεται να είναι καθοριστικής σημασίας στη διαμόρφωση του νέου σκηνικού στη Μέση Ανατολή.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος

Το Παρόν της Κυριακής - 18/10/2009

http://paratiritirio-tourkias.blogspot.com