οι "50"

Τον Αύγουστο του 2011 Βρετανικό συνεργείο αρχαιολόγων κατάφερε να ανακαλύψει στη νότια Σιλεσία στην Πολωνία, τον "Χάρρυ", το τούννελ που χρησιμοποιήθηκε για την απόδραση 77 συμμάχων αεροπόρων που κρατούσε ως αιχμαλώτους πολέμου η Γερμανική Λουφτβάφφε. Πενήντα από τους 77 εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από την Γκεστάπο, μεταξύ τους ο τότε Ανθυποσμηναγός ιπτάμενος Σωτήριος Σκάντζικας της 336 Μοιρας που είχε καταρριφθεί στην Κρήτη κατα την διάρκεια πολεμικής αποστολής το 1943. Διαβάζουμε στην σελίδα του Πανελλήνιου Συλλόγου οικογενειών πεσόντων αεροπόρων:

Βιογραφικό Σημείωμα

Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα.

Τον Σεπτέμβριο του 1940 κατατάχθηκε στη Σχολή Αεροπορίας στο Τατόϊ. Μετά την κατάρρευση του Ελληνικού Μετώπου πήγε στη Μέση Ανατολή, όπου συνέχισε την εκπαίδευσή του και τον Ιούλιο του 1942 ονομάστηκε Αρχισμηνίας χειριστής και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Αφρικανικού Μετώπου.

Κατά την εκτελεση διατεταγμένης πολεμικής αποστολής στην κατεχόμενη Κρήτη κατέπεσε με το αεροπλάνο του Hurricane (HW250) της 336ης Μοίρας Διώξεως στο έδαφος, αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου στη Γερμανία. Στις 25 Μαρτίου 1944, δραπετεύσε από το γερμανικό στρατόπεδο Stalag Luft III, και εκτελέστηκε λίγες μέρες μετά από τους Γερμανούς κατά παράβαση της Σύμβασης της Γενεύης περί αιχμαλώτων πολέμου. Προήχθη μετά θάνατον στον Βαθμό του Υποσμηναγού Ιπταμένου.
______________________________________________________________

Επιχείρηση Θέτις - Στόχος . Κρήτη .


Στις 23 Ιουλίου 1943 τόσο η 335 ΜΔ όσο και η 336 είχαν σημαντικές απώλειες σε χειριστές, όταν συμμετείχαν από κοινού στην επιχείρηση Θέτις - τη σημαντικότερη αποστολή των ελληνικών μοιρών δίωξης στην μέση ανατολή

Δύο χειριστές κι ένας μηχανικός της 336 Μοίρας, μπροστά σ’ ένα Hurricane Mk IIc. Αριστερά είναι ο αρχισμηνίας Ελ. Αθανασάκης που θα σκοτωθεί στις 23.07.1943 και στο κέντρο αρχισμηνίας Σ. Σκάντζικας που θα εκτελεστεί στις 30.03.1944, στη «Μεγάλη Απόδραση».

Στόχος η προσβολή γερμανικών στόχων στην κατεχόμενη Κρήτη.
Η αποστολή είχε χαρακτήρα εκδίκησης για την ομαδική σφαγή της Κανδάνου από τους Γερμανούς. Οκτώ αεροσκάφη της 335 ΜΔ απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο της Μάρσα Ματρούχ με χειριστές τους σμηναγούς Γ. Πάγκαλο και Ν. Βολονάκη, τους ανθυποσμηναγούς Κ. Μιχαηλίδη και Ε. Χατζηϊωάνου τους αρχισμηνίες Α. Κουντούρη και Ν. Φράγκο και τους επισμηνίες Β. Δούκα και Μ. Λάϊτμερ.
Επίσης, απογειώθηκαν εννέα αεροσκάφη της 336 ΜΔ με χειριστές τους σμηναγούς Σπ. Διαμαντόπουλο, Ιωάνν. Κατσαρό, τον υποσμηναγό Δ. Βουτσινά, τους ανθυποσμηναγούς Ελευθέριο Αθανασάκη και Σωτήρη Σκάντζικα, τους αρχισμηνίες Γ. Παπαϊωάννου, Κων. Κόκκα και Αν. Φραγκιά και τον επισμηνία Γ . Νικολόπουλο.

Κατά την απογείωση του σχηματισμού, αποκολλήθηκε η δεξαμενή καυσίμων από την αριστερή πτέρυγα του αεροπλάνου του Ελευθερίου Αθανασάκη, ο οποίος είχε την τελευταία στιγμή αντικαταστήσει τον ανθυποσμηναγό Στ. Ξύδη.
Παρά το γεγονός ότι ειδοποιήθηκε να επιστρέψει στην βάση του, ο Αθανασάκης παρέμεινε στον σχηματισμό, ενέργεια που ουσιαστικά ισοδυναμούσε με αυτοκτονία καθώς ήταν δεδομένο ότι δεν θα μπορούσε να επιστρέψει στην βάση του.

Στο βιβλίο του Πετώντας σε ξένους ουρανούς ο Ηλίας Καρταλαμάκης παραθέτει την μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Κόκκα ο οποίος πετούσε πλάι στον Αθανασάκη:

Τον πλησιάζω και του κάνω νόημα πως του έχει φύγει η δεξαμενή, μου γνέφει πως κατάλαβε αλλά δεν πρόκειται να φύγει από τον σχηματισμό.
Και άλλο αεροπλάνο του κάνει νόημα για την δεξαμενή του, μα ο Αθανασάκης επιμένει….
Ύστερα από τρίωρη περίπου πτήση, τα ελληνικά Hurricane έπληξαν το σταθμό ραντάρ στην Ιεράπετρα καθώς και την ευρύτερη περιοχή (διάφορους στρατιωτικούς στόχους), παρά τον καταιγισμό πυκνών αντιαεροπορικών πυρών. Στην περιοχή Αγίου Νικολάου, ο ανθυποσμηναγός Ελευθέριος Αθανασάκης ανέφερε ότι είχε πρόβλημα επάρκειας καυσίμων και προέβη σε αναγκαστική προσγείωση. Διαβάζουμε και πάλι στο βιβλίο του Ηλία Καρταμαλάκη τη μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Κόκκα:

Τα αεροσκάφη των 335 και 336 Μοιρών ακολούθησαν το βρετανό αρχηγό της αποστολής με ειδικό στόχο το σταθμό Radar (R.D.F..) στην Ιεράπετρα, η καταστροφή του οποίου επετεύχθη αμέσως. Τα ελληνικά αεροσκάφη έπληξαν στην ευρύτερη περιοχή διάφορους στρατιωτικούς στόχους (αυτοκίνητα, πολυβολεία κλπ.) παρά τον καταιγισμό πυκνών αντιαεροπορικών πυρών.
«—Χτυπάμε και συμπληρώνουμε την καταστροφή του εχθρικού R.D.F., — συνεχίζει ο Κόκκας— χτυπάμε καταυλισμούς, αυτοκίνητα, πυροβολεία, και κάθε στρατιωτικό στόχο που βρίσκεται μπροστά μας. Παντού όμως μας δίνουν και απάντηση τα εχθρικά αντιαεροπορικά. Περνάμε μέσα από μια ανοιχτή χαράδρα και βρισκόμαστε στην πεδιάδα του Άη-Νικόλα. Εκεί ακούω τον Αθανασάκη να φωνάζει ότι προσγειώνεται αναγκαστικά. Ακριβώς δεξιά μου πετάει ο συμμαθητής μου ο Σκάντζικας και μου κάνει νόημα με τον αντίχειρα ότι χτυπήθηκε. Το αεροπλάνο του είναι σκεπασμένο με λάδια που φανερώνει τι πρόκειται να συμβεί στον συνάδελφό μου. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα….

Ο αρχηγός της Μοίρας μου Διαμαντόπουλος πολυβολεί πρώτος φάλαγγα στρατιωτικών αυτοκινήτων, τον ακολουθούμε και βλέπουμε μέσα απ' τα σκοπευτικά μας τις εκρήξεις απ' τα κανόνια μας να ζώνουν τ' αυτοκίνητα, και μαύροι καπνοί να βγαίνουν απ' τα ντεπόζιτα βενζίνης και τις μηχανές τους. Τα α/α μας κτυπούν ανηλεώς τόσο λυσσασμένα, όσο τους χτυπάμε κι εμείς. Σ' ένα κτίριο δεξιά μου βλέπω καθαρά να κυματίζει η Γερμανική σημαία, και μόλις προφταίνω να κάνω μια ριπή πάνω της, με την ελπίδα να την κομματιάσω, ίσως και να την γκρεμίσω αν βρει το κοντάρι της βλήμα πυροβόλου (...) Αγγίζουμε σχεδόν τους ανεμόμυλους με τα πεντακάθαρα σπιτάκια τους, ενώ οι Κρητικοί πετάνε τους σκούφους τους και πηδάνε από τη χαρά τους, κουνώντας ακατάπαυστα τα χέρια τους(...)»
Στην περιοχή Αγίου Νικολάου, ο Ανθυποσμηναγός Ελευθέριος Αθανασάκης ανέφερε ότι είχε πρόβλημα επάρκειας καυσίμων και προέβη σε αναγκαστική προσγείωση. Επιχείρησε να διαφύγει από μια Γερμανική περίπολο που τον καταδίωξε. Χρησιμοποίησε το περίστροφο του για άμυνα και καταδιωκόμενος σκοτώθηκε την ίδια μέρα από Γερμανική σφαίρα. Η θυσία του αυτή είναι μια ακόμη μαρτυρία για τα ιδανικά που εμψύχωσαν τους ελεύθερους Έλληνες της Μ. Ανατολής. Πέταξε για να βοηθήσει στο ξεσκλάβωμα της πατρίδας του, και πέφτοντας — τόξερε πως θα πέσει αναζήτησε την ελευθερία, προτιμώντας θάνατο απ' το στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Τα ελληνικά αεροσκάφη πέταξαν και προς το Ηράκλειο: «Με κατεύθυνση το Ηράκλειο –αναφέρει πάλι ο Κόκκας- περνάμε σ' ένα καταυλισμό που κυμάτιζε πάλι ο αγκυλωτός σταυρός, ενώ πολλά στρατιωτικά αυτοκίνητα ήσαν σκορπισμένα μέσα στο στρατόπεδο. Οι Γερμανοί με την ευκαιρία της καλοκαιρινής μέρας κολυμπούν στη διπλανή ακτή, και έτσι μέσα απ' τα σκοπευτικά μας είχαμε την ευκαιρία ν' απολαύσουμε ένα εξαιρετικό θέαμα καθώς πατούσαμε το κουμπί των πολυβόλων και ακούγαμε το εκδικητικό κελάιδισμα των πυροβόλων μας. Τα βλήματα σήκωναν εκατοντάδες μικρές στήλες νερού ανάμεσα στους Γερμανούς, και πολύ σύντομα τα αφρισμένα κύματα κοκκίνισαν από το αίμα των κατακτητών(...) Μέσα από τις ελιές, σαν πύρινες αράχνες μας κυνηγούν δίχτυα των αντιαεροπορικών, και μας ζώνουν επικίνδυνα. Λίγο πιο κάτω μια έκρηξη, στον αέρα από βαρύ βλήμα α/α, ρίχνει τον Διοικητή της 94 Μοίρας σε θανάσιμη κατακόρυφη πτώση. Ακριβώς δεξιά μου πετάει ο συμμαθητής μου Ανθ/γός Σκάντζικας και μου κάνει νόημα με τον αντίχειρα κάτω πως κτυπήθηκε. Τ' αεροπλάνο του είναι σκεπασμένο με λάδια που φανερώνει τι πρόκειται να συμβεί στον συνάδελφο μου. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα... Το Ηράκλειο έχει μαυρίσει απ' τους καπνούς που αφήνουν τα α/α με τις εκρήξεις τους. Ο σχηματισμός μας παρακάμπτει το φραγμό επιτυχώς... Μέχρις εδώ είχαμε πετύχει τον αιφνιδιασμό. Όμως τα «ΜΕ 109» είχαν πια σηκωθεί και μας περίμεναν, μα τα «Spitfires» πρόφτασαν να εμπλακούν μαζί τους σε μια ηρωική αερομαχία που γίνηκε στη Δ. Κρήτη(...)»

Ο Έλληνας χειριστής πήδηξε με το αλεξίπτωτο και συνελήφθη αιχμάλωτος σχεδόν αμέσως.

Μετά το πέρας της αποστολής στην Κρήτη, η επιστροφή των συμμαχικών σχηματισμών αποδείχτηκε ιδιαίτερα δύσκολη από αντιαεροπορικά πυρά, μηχανικές βλάβες και η έλλειψη καυσίμων από διαρροές δεν επέτρεψαν την επιστροφή και των επισμηνιών Βασ. Δούκα και Μαυρικίου Λάϊτμερ, της 335 ΜΔ, οι οποίοι βρήκαν το θάνατο.


Δύο μήνες αργότερα , με τηλεγράφημα που έφτασε στην προϊσταμένη Αγγλική Πτέρυγα , ανακοινώθηκε στην 336 ΜΔ ο θάνατος του έως τότε θεωρούμενου αιχμάλωτου Έλληνα χειριστή.

Μετά λύπης σας γνωρίζουμε ότι ο ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάντζικας (213) της Ε.Β.Α., ανήκων στην μονάδα σας, απολεσθείς την 23-7-1943 (*) και αιχμαλωτισθείς, φέρεται νυν ως αποθανών, εν αιχμαλωσία. Όπως πληροφορήθηκε το υπουργείο αεροπορίας, ο ανωτέρω αξιωματικός εφονεύθη βληθείς την 25η Μαρτίου 1944, καθ’ ον χρόνον προσεπάθει να δραπετεύσει εκ του στρατοπέδου αιχμαλώτων Stalag Luft ΙΙΙ.

(*) όπως αποκαλύφθηκε στην δίκη της Νυρεμβέργης αλλά και από την εξονυχιστική έρευνα της RAF μεταπολεμικά, ο Σκάντζικας θεάθη ζωντανός για τελευταία φορά στις 30 Μαρτίου.

Αθάνατος!

Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ