Τέλος εποχής

Το πολυπροφητευμένο «τέλος της Μεταπολίτευσης» ήρθε τελικά, όχι με κάποια εκλογική αναμέτρηση, αλλά με την (κυριολεκτική πια) χρεωκοπία του μεταπολιτευτικού μοντέλου οργάνωσης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Γιατί, όση ευθύνη και αν καταλογιστεί στην κυβέρνηση Παπανδρέου και τους χειρισμούς της (και δεν είναι λίγη), όσο κι αν η καταστροφική υπαγωγή της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μπορούσε και έπρεπε να είχε αποφευχθεί, η ουσία παραμένει ότι το τέλος θα ερχόταν αργά ή γρήγορα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Διότι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας, αυτό που ο Κονδύλης ονόμασε «παρασιτικός καταναλωτισμός» και όρισε ως «κραυγαλέα ανισότητα ανάμεσα σε ό,τι παράγεται και σ’ ό,τι καταναλώνεται» (λινκ), απλά δεν ήταν πια βιώσιμο. Η χώρα παρήγαγε ολοένα λιγότερα -και λιγότερο ανταγωνιστικά- προϊόντα, και κατανάλωνε ολοένα περισσότερα, με ολοένα χυδαιότερο τρόπο, νομίζοντας ότι το να οδηγείς Μερσεντές (αγορασμένες με δανεικά) έχει την ίδια αξία με το να τις παράγεις...

Κανείς από όσους διαχειρίστηκαν τις τύχες του τόπου την τελευταία τριακονταετία δεν είναι άμοιρος ευθυνών – δε φταίνε όμως όλοι εξ ίσου:
Το ελληνικό δημόσιο χρέος, αμελητέο ως το τέλος της δεκαετίας του ’70, άρχισε να αυξάνεται ραγδαία ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά τη δεκαετία του 1980, όπως φαίνεται πολύ παραστατικά στο παρακάτω διάγραμμα:


Ήταν η εποχή που ο πατέρας του σημερινού πρωθυπουργού εξαγόραζε τη λατρεία των μαζών με αφειδείς παροχές, ανάμεικτες με μεγάλες δόσεις λαϊκισμού και μισαλλοδοξίας. Ήταν η εποχή που ο αριθμός των υπαλλήλων του Δημοσίου αυξανόταν 7% σε ένα χρόνο (1985) και των ΝΠΔΔ 16,9% σε ένα χρόνο (1987)… (λίνκ) Ήταν η εποχή του «Τσοβόλα δώστα όλα»…

Στη δεύτερη πρωθυπουργική θητεία του μετά το 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου προσπάθησε, με υπουργό Οικονομικών τον Αλέκο Παπαδόπουλο, να εξυγιάνει τα δημόσια οικονομικά, δηλώνοντας ότι «είτε η Ελλάδα θα αφανίσει το χρέος είτε το χρέος θα αφανίσει την Ελλάδα». Όμως ούτε η δική του κυβέρνηση, ούτε οι κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή που ακολούθησαν, δεν κατόρθωσαν να δαμάσουν το τέρας που είχε δημιουργηθεί – περιορίστηκαν σε μια ήπια αποκλιμάκωση, που διακόπηκε το 2008, όταν η παγκόσμια κρίση άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού... Φαίνεται ίσως σκληρή ειρωνεία της τύχης για τον Γιώργο Παπανδρέου, ότι καλείται σήμερα να συμμαζέψει τα αποτελέσματα της ολέθριας πολιτικής του πατέρα του. Καλό θα είναι όμως να θυμόμαστε, ότι από το 1981 ο σημερινός πρωθυπουργός διετέλεσε κατ’ επανάληψη βουλευτής και υπουργός, χωρίς ποτέ να εκφέρει την παραμικρή αντίρρηση για την πορεία που πήρε η χώρα. Συνεπώς δεν είναι «αίρων τις αμαρτίες άλλων», ούτε «θύμα»: είναι ένας από τους θύτες.
Καλό θα είναι να θυμόμαστε επίσης, ότι η χρεωκοπία του μεταπολιτευτικού μοντέλου και η κρίση που περνάει ο τόπος καθιστά μεν αναγκαία μια διορθωτική πολιτική, αλλά δε νομιμοποιεί οποιαδήποτε πολιτική. Ιδίως δεν νομιμοποιεί την «παράδοση των κλειδιών» της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, χωρίς καμία προοπτική ανάκαμψης. Γιατί βέβαια η απλή περικοπή δαπανών, με μόνο στόχο την αποπληρωμή των δανείων και τη διασφάλιση των συμφερόντων των ξένων τραπεζικών κολοσσών, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ύφεση, μείωση του ΑΕΠ και άρα στην ανάγκη πρόσθετων περικοπών – πρόκειται για το περίφημο «καθοδικό σπιράλ» που οδηγεί τελικά στην κοινωνική έκρηξη και τη χρεωκοπία, όπως άλλωστε έχει δείξει η εμπειρία της παρέμβασης του ΔΝΤ π.χ. στην Αργεντινή. Για την «έξοδο από το τούνελ» απαιτούνται μέτρα αναπτυξιακά – και από αυτά δεν είδαμε ακόμα ούτε ίχνος.

Η κατάληξη στο ΔΝΤ δεν ήταν αναπόφευκτη, όσο κι αν αυτό προβάλλει η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ που τη στηρίζουν. Όσα κι αν του προσάψει κανείς, ο Κ. Καραμανλής άφησε στο διάδοχό του ένα κράτος με άνετη δανειοληπτική ικανότητα, με τα spreads να κυμαίνονται περίπου στις 140 μονάδες. Ήταν οι ενέργειες του κ. Παπανδρέου και της κυβέρνησής του, που έφεραν την κατάσταση στο απροχώρητο.

Πρώτα με τις αψυχολόγητες δηλώσεις περί «χρεωκοπίας» και «Τιτανικού» (λινκ), που παραβίαζαν το βασικότερο κανόνα για κάθε δανειζόμενο (ότι δηλαδή πρέπει να εξωραϊζει και όχι να διεκτραγωδεί την οικονομική του κατάσταση) και οδήγησαν διεθνείς αναλυτές να του υποδείξουν ότι «η σιωπή είναι χρυσός» (λινκ).

Ύστερα με τη συνειδητή προσπάθεια διόγκωσης του ελλείμματος στα τέλη του 2009 (επίσπευση πληρωμών του 2010 και αναβολή είσπραξης προγραμματισμένων εσόδων του 2009), ώστε να εμφανιστεί στη συνέχεια «αισθητή βελτίωση». Έπειτα με τις φήμες περί επιβολής πόθεν έσχες στις τραπεζικές καταθέσεις (λινκ) που οδήγησαν σε τεράστια φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό,(λινκ) πλήττοντας το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και στερώντας του αναγκαία κεφάλαια για την κάλυψη των ομολογιακών εκδόσεων του Δημοσίου.

Στη συνέχεια, με τις περίεργες θεσμικές «διευκολύνσεις» προς τους κερδοσκόπους για να «σορτάρουν» ελληνικά ομόλογα (λινκ) και με «πάσες», όπως ήταν π.χ. η δήλωση Παπανδρέου ότι θα επαναδιαπραγματευτεί το «μηχανισμό στήριξης» (λινκ), λίγες ημέρες μετά την απόφαση για τη δημιουργία του.

Και τέλος, με την οικειοθελή εισαγωγή της ιδέας του ΔΝΤ εν είδει «μπλόφας που δε βγήκε», όπως και το περίφημο «πιστόλι στο τραπέζι» που αποδείχθηκε νεροπίστολο... Μετά απ’ όλα αυτά, η εκτίναξη του κόστους δανεισμού και η κατάληξή μας στο ΔΝΤ δεν ήταν έκπληξη. Το κατά πόσον έχουμε να κάνουμε με μια αλληλουχία απίστευτων λαθών ή αντιθέτως με ένα σχέδιο που εκτελέστηκε πιστά, θα το κρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος.

Ήδη πάντως, κάποια δείγματα δικαιολογούν την ανησυχία, ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας και οι επιταγές των δανειστών της θα χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση ως άλλοθι, προκειμένου να γίνουν αποδεκτές, μετά τις περικοπές αποδοχών και κοινωνικών κατακτήσεων, και υποχωρήσεις στα εθνικά θέματα. Γιατί ποιον άλλο σκοπό μπορεί να εξυπηρετεί η πρόσκληση του κ. Ερντογάν, μαζί με το μισό υπουργικό του συμβούλιο, στις 14/15 Μαϊου, δηλαδή τις ημέρες που θα εκκρεμεί η εκταμίευση των δανειακών κεφαλαίων του «μηχανισμού», ώστε να καληφθούν οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας στις 19 Μαϊου;


Κανείς δεν επιλέγει να διαπραγματευτεί με τον αντίπαλο τη στιγμή της μεγαλύτερης αδυναμίας του – εκτός αν σκοπεύει να δικαιολογήσει πολιτικά τις υποχωρήσεις του, επικαλούμενος την αδυναμία αυτή. Ήδη ο κ. Δρούτσας αναγόρευσε τη μείωση των αμυντικών δαπανών σε «υπέρτατο στόχο της εξωτερικής πολιτικής» - θα μπορούσε να πει κανείς ότι προλείανε το έδαφος για συνεκμεταλλεύσεις, «μερίσματα ειρήνης» κλπ… Ελπίζουμε πραγματικά να διαψευστούμε - γιατί υπάρχουν και χειρότεροι εξευτελισμοί από την υπαγωγή μιας χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο….