«Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν»*

Οι Αμερικανοί, τους συντάκτες του πρώτου συντάγματός τους, το οποίο ψηφίστηκε στην Φιλαδέλφεια το 1787, τους ονομάζουν «πατέρες του έθνους». Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο Τζ. Ουάσιγκτον, ο Τ. Τζέφερσον, ο Τζον Άνταμς και ο Γ. Μάντισον, οι οποίοι διετέλεσαν και πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών. Περίοπτη θέση στην ιστορία τους κατέχει και ο Αβραάμ Λίνκολν, ο άνθρωπος που κατήργησε την δουλεία (1863) και δολοφονήθηκε γι’ αυτή του την απόφαση. Θυμάμαι, πέρυσι, τον Ιανουάριο λίγο πριν ορκιστεί νέος πρόεδρος των Η.Π.Α., ο Ομπάμιας, προηγήθηκαν κάποια πράγματα. Πέραν των σαχλοεπιδείξεων και της παρδαλοειδούς φιέστας που οργανώνουν οι Αμερικανοί σε τέτοιες περιπτώσεις, κατά διαστήματα, ανέβαιναν στο βήμα γνωστοί Αμερικανοί καλλιτέχνες, αστέρες πλανητικής εμβέλειας, και διάβαζαν κάποια κείμενα.

Τα κείμενα αυτά δεν ανήκαν σε μεγάλους συγγραφείς ή λογοτέχνες τους, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά στους «πατέρες του έθνους». Σε τέτοιες εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά και όταν διακυβεύεται κάτι το σημαντικό ή σε περιόδους κρίσεων (πολεμικών, οικονομικών, κοινωνικών) οι Αμερικανοί προστρέχουν σ’ αυτούς που αγωνίστηκαν, που πολέμησαν για την δημιουργία του έθνους τους. Μ’ αυτό τον τρόπο αναζωπυρώνουν το όποιο αίσθημα εθνικής συνείδησης βιώνει αυτός ο λαός, καλλιεργούν το πνεύμα μεγαλείου και ιστορικής μεγαλοσύνης, το οποίο χρειάζεται ο πάνοπλος Αμερικανός στρατιώτης που πολεμά για την «δημοκρατία και την ελευθερία», μακελεύοντας ανυπεράσπιστους λαούς. Η υπόμνηση, δηλαδή, του «ευκλεούς» παρελθόντος τους και η παραπομπή στα έργα και στα κείμενα κάποιων εξεχουσών μορφών της ιστορίας τους, λειτουργούν όπως η όψη της σημαίας, συμβολικά και σημειολογικά: «Είστε Αμερικανοί, ένα έθνος με ένδοξη ιστορία αγώνων, οι πατέρες σας, με το αίμα τους δημιούργησαν ένα ζηλευτό και σεβαστό έθνος, φερθείτε αναλόγως». (Αιχμή του δόρατος γι’ αυτό το θέμα αποτελεί το Χόλυγουντ. Σ’ όλα τα κινηματογραφικά προϊόντα και υποπροϊόντα τους, προβάλλεται ο Αμερικανός τιποτ- άνθρωπος, ο πατριώτης - ο ανίκητος «Ράμπο» - εξυμνούνται οι λεγόμενες αμερικανικές αξίες. Εδώ και την αποτρόπαιη γενοκτονία εκατομμυρίων γηγενών Ινδιάνων, την μεταμόρφωσαν σε πολιτιστικό κεφάλαιο, εντάσσοντάς την στις ηρωικές περιόδους της ιστορίας τους, όπως εκφράζεται στα γουέστερν ).

Το ίδιο, νομίζω, ισχύει και σε άλλες «πολιτισμένες» χώρες της Δύσης. Ανατρέχουν στο ιστορικό τους μεγαλείο, ανασύρουν πρόσωπα με έκτακτη συνεισφορά στην πατρίδα και αυτό «δια το μηδεμίαν ετοιμοτέραν είναι τοις ανθρώποις διόρθωσιν της των προγεγεννημένων πράξεων επιστήμης», δηλαδή, οι άνθρωποι διορθώνονται, αντλούν διδάγματα, από την εξέταση και την μελέτη των πεπραγμένων υπό των προγόνων. (Πολύβιος).

Αν όμως αυτά είναι αυτονόητα και… ευνόητα για τις δυτικές χώρες, τις οποίες προσπαθούμε, εκ γενετής ως κράτος να τις μιμηθούμε, εδώ συμβαίνει το εξής σχιζοφρενικό: η αναφορά στο ιστορικό παρελθόν, η «παιδεία και γυμνασία» που αυτό προσφέρει, η παράθεση, ακόμη, κειμένων, λόγων, φράσεων (παλαιότερα τα ονομάζαμε πατριωτικά. Νομίζω ο Παλαμάς είπε ότι «ο πατριωτισμός είναι το οξυγόνο των Ελλήνων»), που μας κληροδότησαν εμβληματικές προσωπικότητες της ιστορίας μας, χαρακτηρίζεται, στιγματίζεται ως οπισθοδρόμηση, προγονολατρία ή προγονοπληξία και, στην χειρότερη περίπτωση, εθνικιστική έξαψη.

Τις προάλλες είχαμε εκλογή (επανεκλογή) του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Φαντάζεστε τι θα συνέβαινε, αν πριν από την εκλογή, αναγιγνώσκονταν στο Κοινοβούλιο κείμενα επιφανών προγόνων μας, ηρώων, πατέρων και του δικού μας έθνους; Του Θουκυδίδη ο επιτάφιος «ύμνος στη Δημοκρατία», (το περίφημο «δημοκρατία κέκληται»), του Πλουτάρχου αποσπάσματα από τα αριστουργηματικά «πολιτικά παραγγέλματα», του Μεγάλου Βασιλείου (εκείνο το έξοχο «ο γαρ αληθώς άρχων, ουκ εκ των έξωθεν συμβόλων γνωρίζεται, οίον πορφύρας, χλανίδος και διαδήματος, αλλ’ εκ του έχειν την αρχικήν αρετήν», ο σωστός ηγέτης δεν ξεχωρίζει από τα εξωτερικά μεγαλεία, αλλά από την πολιτική αρετή. Στο έργο του «περί αρχής και εξουσίας»). Ακόμη τα «απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη το εξαίσιο «είμαστε στο Εμείς», ο λόγος του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα, τα 1838, στους νέους των Αθηνών. (Να ακουγόταν εκείνο το ωραιότατο «η προκοπή σας… να μη γίνει σκεπάρνι μόνο για το άτομό σας, αλλά να κοιτάξει το καλό της κοινότητας και μέσα εις το καλόν αυτό βρίσκεται και το δικό σας», λόγοι που υπενθυμίζουν την ρήση του Περικλή στους αρχαίους Αθηναίους: «καλώς μεν γαρ φερόμενος ανήρ το καθ’ εαυτόν διαφθειρομένης της πατρίδος ουδέν ήσσον ξυναπόλλυται, κακοτυχών δε εν ευτυχούση πολλώ μάλλον διασώζεται», δηλαδή, με απλά λόγια, αν εσύ προοδεύεις και η πατρίδα σου καταστρέφεται και συ θα καταστραφείς, αν εσύ κακοτυχείς και προοδεύει η πατρίδα σου, θα διασωθείς. Αν αυτά τα χρυσά λόγια τα είχαν υπ’ όψιν τους τα παντοειδή «λαμόγια» και λιγούρια της εξουσίας που αφάνισαν τον τόπο με τις κλεψιές τους, θα ήμασταν σε καλύτερη μοίρα).

Είναι βέβαιο ότι, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, οι μισοί τρόφιμοι της Βουλής θα κοκκίνιζαν από ντροπή, και οι άλλοι μισοί, οι «προοδευτικοί», από θυμό και οργή. Τέλος πάντων γράφουμε και κανένα χωρατό, για να αμυνθούμε στην περιρρέουσα σκυβαλοκρατία. (Νομίζω πως κάτι τέτοιο θα είχε υπ’ όψιν του ο Ελύτης, όταν έγραφε στα «δημόσια και ιδιωτικά» τα εξής θαυμάσια. « Να έπαιρνε πότε πότε η συνεδρίαση του Κοινοβουλίου τις προεκτάσεις που παίρνει ένα δάκρυ, όταν διαθλά τις αθλιότητες όλες κι απομένει να λάμπει σαν μονόπετρο»).

Εξαιτίας αυτής της ποινικοποίησης της ιστορίας, κυρίως τα τελευταία χρόνια, από τους τσαρλατάνους της «μεταμοδέρνας» ιστοριογραφίας και λόγω της ανεύθυνης και ανέμπνευστης διδασκαλίας της στο σχολείο, οι περισσότεροι Έλληνες σχηματίζουν την κρίση τους για τα ιστορικά γεγονότα από την τηλεόραση, τις εφημερίδες ή από προχειρογραμμένα, περιοδικά, φυλλάδια και βιβλία. Ισχύει αυτό που έλεγε ο Θουκυδίδης για τους Αθηναίους της παρακμής « (= τα πρόχειρα, τα αναμασημένα, τα στρεβλωμένα) αταλαίπωρος γαρ τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμαμάλλον τρέπονται». Αποτέλεσμα; Να μένουμε κατάπληκτοι από κάποια γεγονότα («να πέφτουμε από τα σύννεφα», όπως συνήθως λέει ο κάθε κολοκυθολογών δημοσιολόγος) ή να αντιδρούμε πρωτόγονα εξαιτίας τους, να αποδεχόμαστε τις κοτσάνες του κάθε έμμισθου λακέ της Νέας Τάξης, να επικρατεί η σύγχυση, η έλλειψη ιστορικής και επομένως πολιτικής κρίσης.

Η ιστορική παιδεία απουσιάζει κυρίως από τους πολιτικούς μας – αιτία πολλών κακοδαιμονιών και συμφορών. Όπως έλεγε ο Νικόλαος Δραγούμης, προ 150 περίπου ετών:

«Το περίεργον είναι ότι όχι μόνο αγνοούσι και απεχθάνονται την ιστορίαν οι ημέτεροι πολιτικοί, αλλά τρέφουσι προς αυτήν βαθυτάτην περιφρόνησιν.. Αφ’ ου δε η ιστορική μάθησις είναι αναγκαία εις τους αναλαμβάνοντας να κυβερνήσωσι κράτη μεγάλα, ισχυρά και στερώτατα, πολύ πλέον απαραίτητος είναι, νομίζω, εις τους κυβερνώντας κράτος μικρόν, ασθενές και κλονούμενον». ( Αναμνήσεις, 2, σελ. 316-317).

Υπάρχει ένα «αξίωμα» μια, μάλλον, πολύ διαδεδομένη πλάνη, που λέει «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Το μόνο που επαναλαμβάνεται σε τούτο τον ταλαίπωρο τόπο, καταθλιπτικά και μονότονα, είναι η πολιτική ανικανότητα.

*Ευτυχής ο άνθρωπος που γνωρίζει ιστορία.
Ευριπίδης

Νατσιός Δημήτρης, δάσκαλος-Κιλκίς (antibaro.gr)