Σκληρό πόκερ για 12 μίλια και «γκρίζες ζώνες»

Tου Σταυρου Λυγερου

Τι διαπραγματεύονται Αθήνα - Αγκυρα

Σε κρίσιμο σημείο έχουν φθάσει οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις, που διεξάγονται στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών, αλλά και ατύπως σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, μεταξύ των δύο πρωθυπουργών και των δύο υπουργών Εξωτερικών. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται σε δύο επίπεδα: Το πρώτο αφορά το εύρος των χωρικών υδάτων. Το δεύτερο αφορά τη σύνταξη ενός πολιτικού ντοκουμέντου για τις διμερείς σχέσεις, το οποίο θα συμπεριλάβει και τον τρόπο οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.

Οι Τούρκοι επιμένουν να συζητούν μόνο για υφαλοκρηπίδα. Eχουν συνείδηση ότι εάν η Ελλάδα θεσπίσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), το γήπεδο της διαπραγμάτευσης θα αλλάξει. Θα εξουδετερωθεί πλήρως ο ισχυρισμός - επιχείρημά τους ότι τα ελληνικά νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα επειδή επικάθονται σε τουρκική. Αυτός είναι ο λόγος, που –σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες– έχουν απειλήσει την Αθήνα ότι εάν θεσπίσει ΑΟΖ, όχι μόνο θα εγκαταλείψουν τη διαπραγμάτευση, αλλά και θα στείλουν πλοία για έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ.

Η ελληνική πλευρά έχει υποκύψει στον εκβιασμό, αλλά τουλάχιστον έχει απορρίψει την απαίτηση των Τούρκων η διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών να μη συμπεριλάβει το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου. Στόχος τους είναι να το παρουσιάσουν σαν μερικές απομονωμένες ελληνικές νησίδες, οι οποίες δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα.

Αναφορικά με τα χωρικά ύδατα, υπενθυμίζουμε ότι εάν η Ελλάδα ασκούσε το δικαίωμά της και επέκτεινε στα 12 μίλια, ένα μεγάλο τμήμα του Αιγαίου θα γινόταν ελληνική θάλασσα. Αυτό δεν θα επηρέαζε τη διεθνή ναυσιπλοΐα, αλλά θα ακύρωνε σε μεγάλο βαθμό τις μονομερείς τουρκικές διεκδικήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που από το 1995 η Τουρκία έχει χαρακτηρίσει αιτία πολέμου την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο.

Για να μη δείξει ότι υποκύπτει, η Ελλάδα δεν επεκτείνει τα χωρικά ύδατα ούτε στις εκτός Αιγαίου ακτές της. Η απειλή των Τούρκων, όμως, την έχει ωθήσει να διαπραγματεύεται μαζί τους για ένα νόμιμο δικαίωμά της, που ασκείται μονομερώς. Αυτός είναι ο λόγος που εάν υπάρξει συμφωνία για τα χωρικά ύδατα, αυτή θα είναι άτυπη και απλώς η κάθε πλευρά θα εφαρμόσει μονομερώς τα συμφωνηθέντα.

Χωρικά ύδατα

Στις διαπραγματεύσεις, έχει επέλθει σύγκλιση για χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους. Στις ακτές που είναι μακριά από την Τουρκία (π. χ. Ιόνιο και Λιβυκό) θα γίνει επέκταση στα 12 μίλια. Για τις ελληνικές ακτές που γειτνιάζουν με την Τουρκία, η Aγκυρα αρνείται οποιαδήποτε επέκταση. Eχει φθάσει στο σημείο, μάλιστα, να αμφισβητήσει για τα νησιά το ισχύον καθεστώς των έξι μιλίων! Τέλος, στις ενδιάμεσες περιοχές συζητείται μερική επέκταση στα 8-9 μίλια. Οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει ότι το εύρος του ελληνικού εναερίου χώρου από τα 10 μίλια που είναι σήμερα θα ευθυγραμμισθεί με το εύρος των χωρικών υδάτων.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, γιατί η Ελλάδα δεν θεσπίζει 12 μίλια στις εκτός Αιγαίου ακτές της; Θα περιόριζε τη διαπραγμάτευση στο Αιγαίο και θα είχε δυνατότητα να αποσπάσει κάτι καλύτερο απ’ ό, τι έχοντας στο πακέτο όλες τις ακτές της. Η Τουρκία δεν έχει κανένα πρόσχημα να αντιδράσει σε μία τέτοια κίνηση, αφού οι αιτιάσεις της περί ημίκλειστης θάλασσας αφορούν μόνο το Αιγαίο.

Μία δεύτερη κρίσιμη παράλειψη είναι ότι –σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες– από τις διερευνητικές επαφές απουσιάζουν οι «γκρίζες ζώνες». Η Αθήνα παριστάνει ότι δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα. Η Aγκυρα περιμένει να πάρει ό, τι πάρει, αφήνοντας για μετά την επαναφορά της επεκτατικής θεωρίας της. Η εγκατάλειψη της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» πρέπει να τεθεί από την Αθήνα ως όρος για την επιτυχία των διαπραγματεύσεων. Το καλύτερο θα ήταν το πρόβλημα να λυνόταν μέσω της οριοθέτησης των θαλασσίων συνόρων.

Στόχος της ελληνικής διπλωματίας πρέπει να είναι το οριστικό κλείσιμο κάθε «παραθύρου», από το οποίο μπορεί η Τουρκία να προβάλλει διεκδικήσεις. Από τη στιγμή, μάλιστα, που η Αθήνα διαπραγματεύεται εκπτώσεις στα δικαιώματά της, προκειμένου να καταστήσει δυνατή μία συμφωνία με την Aγκυρα, αυτή η συμφωνία πρέπει να μην αφήσει ασάφειες και εκκρεμότητες.

Εάν τεθεί το ζήτημα των «γκρίζων ζωνών», θα φανεί εάν είναι διαπραγματευτικό όπλο, όπως πιστεύουν ορισμένοι στην Ελλάδα, ή πραγματική διεκδίκηση. Εάν οι Τούρκοι επιμείνουν, η ελληνική απάντηση πρέπει να είναι δημόσια και σαφής: εάν θεωρούν ότι έχουν δίκιο, ας αναγνωρίσουν τη γενική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου και ας το αναζητήσουν εκεί. Η Ελλάδα, όπως και όλες οι χώρες-μέλη της Ε. Ε., έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του. Μέχρι τότε, δεν θα υπάρχει περιθώριο για ουσιαστική διαπραγμάτευση.

www.kathimerini.gr