Το αραβικό ντόμινο

Του Σταυρου Λυγερου

Οπως ήταν αναμενόμενο, η πυρκαγιά της εξέγερσης δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ δυτικόφιλων και μη καθεστώτων. Ο αραβικός κόσμος βιώνει ως σύνολο ένα τρίτο επαναστατικό κύμα. Το πρώτο ήταν το κύμα του αραβικού εθνικισμού, που αναπτύχθηκε σε αντίθεση προς την αποικιοκρατία και γέννησε τα νασερικού τύπου καθεστώτα. Ο εκφυλισμός, η διολίσθηση στη διαφθορά, σε συνδυασμό με την ανικανότητά τους να επιλύσουν προβλήματα ανάπτυξης γέννησε το δεύτερο κύμα, την ανάπτυξη ισλαμικών κινημάτων. Λόγω της σκληρής καταστολής δεν κατάφεραν να ανατρέψουν τα αυταρχικά καθεστώτα, αλλά υπέσκαψαν τη βάση στήριξής τους.

Το παρόν τρίτο κύμα έχει τη μορφή αυθόρμητων, ιδεολογικο-πολιτικά ποικίλων και πολιτικά αδέσποτων λαϊκών εξεγέρσεων, που κυοφορήθηκαν ως αποτέλεσμα δύο παραγόντων: Πρώτον, της διεθνούς οικονομικής κρίσης, που όξυνε τη φτώχεια. Δεύτερον, των νέων οριζόντων που άνοιξαν τα παναραβικά κανάλια και το Διαδίκτυο, τροφοδοτώντας το διάχυτο αίτημα για ελευθερία κυρίως στη νεολαία. Ηταν ζήτημα χρόνου και τύχης να προκληθεί πυρκαγιά στον εύφλεκτο «κάμπο». Από τη στιγμή που η εξέγερση στην Τυνησία ανέτρεψε τον Μπεν Αλι, ήταν αναπόφευκτο να προκύψει ντόμινο.

Οι εξεγέρσεις έχουν κοινό παρονομαστή, αλλά και σοβαρές διαφοροποιήσεις. Ολα τα καθεστώτα είναι αυταρχικά, αλλά η δομή και κυρίως οι εξαρτήσεις τους διαφέρουν. Δεν είναι τυχαίο ότι τα αμερικανόφιλα καθεστώτα απέφυγαν τη μετωπική σύγκρουση με τους διαδηλωτές και το λουτρό αίματος. Οι ΗΠΑ του Ομπάμα φοβούνται μήπως χαθεί ο έλεγχος και επωφεληθούν ισλαμικά κινήματα. Από την άλλη, όμως, έχουν συνείδηση ότι τα καθεστώτα αυτά έχουν κλείσει τον ιστορικό κύκλο τους. Γι’ αυτό και επεδίωξαν την ταχύτατη και ελεγχόμενη μετεξέλιξή τους με εγγυητή τις τοπικές ένοπλες δυνάμεις, στις οποίες διαθέτουν ερείσματα και ασκούν επιρροή. Στο πλαίσιο αυτό απέτρεψαν τη μαζική χρήση στρατιωτικής βίας και θυσίασαν τον Μπεν Αλι και τον Μουμπάρακ για να διασώσουν τον πυρήνα των καθεστώτων.

Στη Λιβύη δεν υπήρχε εξωτερικός παράγοντας που να εμποδίσει τον Καντάφι από το να χρησιμοποιήσει τους πραιτωριανούς του για να καταστείλει με όλα τα μέσα την εξέγερση. Ηταν αναπόφευκτο, λοιπόν, να μετατραπεί γρήγορα σε εμφύλια ένοπλη σύγκρουση. Ο Καντάφι προσπαθεί να κρατηθεί στην εξουσία, επισείοντας τον κίνδυνο επικράτησης των ισλαμιστών. Οι Δυτικοί ανησυχούν για το ποια θα είναι η διάδοχη κατάσταση, αλλά στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υποστηρίξουν την εξέγερση. Τους παρηγορεί, άλλωστε, το ότι εάν τελικώς ανατραπεί το καθεστώς Καντάφι, θεωρείται δεδομένη η ανατροπή και του καθεστώτος Ασαντ, όταν η πυρκαγιά φτάσει στη Συρία. Το Ιράν είναι πιο σύνθετη περίπτωση, αλλά η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι ο απολογισμός θα είναι θετικός όχι μόνο για τους λαούς της περιοχής, αλλά και για την ίδια. Εκτός και αν η πυρκαγιά αποδειχθεί ότι δεν είναι στενά αραβομουσουλμανικό φαινόμενο…

www.kathimerini.gr