Aνατομία μιας "αγιογραφίας"

Επιχειρώντας μια σημειολογική ανάλυση σε ακόμα μια "αγιογραφία" του πρωθυπουργού.

Επανερχόμενοι στο θέμα του καθημερινού βομβαρδισμού της κοινής γνώμης με διθυραμβικά, προς την - εμφανώς αμήχανη- κυβέρνηση, δημοσιεύματα .. Στο χθεσινό της φύλλο φιλοκυβερνητική εφημερίδα (ναυαρχίδα γνωστού συγκροτήματος) φιλοξενεί συνέντευξη του πρωθυπουργού σε αξιοσέβαστο και πολύπειρο δημοσιογράφο. Παρακάτω επιχειρούμε μια σύντομη σημειολογική ανάλυση αποσπάσματος της συνέντευξης ( τονισμένα τα λόγια του δημοσιογράφου) . Πιστεύουμε ότι έχουν αρκετό ενδιαφέρον μια σειρά από σημαντικά μηνύματα που περνάει - όχι μέσω των λόγων του πρωθυπουργού, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται στον αναγνώστη...-


"Η ΠΡΩΤΗ εικόνα που αντίκρισα μπαίνοντας στο γραφείο του Πρωθυπουργού ήταν ο κ. Γ. Παπανδρέου, όρθιος, να διαβάζει με περίσκεψη ένα σημείωμα."

Η λέξη "ΠΡΩΤΗ" με κεφαλαία, ο ΓΑΠ όρθιος να διαβάζει με περίσκεψη ένα σημείωμα. Τονίζεται με έμφαση η δεσπόζουσα σημασία της πρώτης εικόνας. Ο ΓΑΠ όρθιος, όχι καθιστός, γλώσσα του σώματος δηλωτική της εγρήγορσης και της δυναμικότητας. Διαβάζει με περίσκεψη ένα σημείωμα. Δεν κάθεται στο γραφείο παίζοντας πχ το ..ipad του ή κομπολόι ή playstation. Διαβάζει ένα σημείωμα, κάποιο σημαντικό σημείωμα υποθέτουμε, αφού είναι σκεπτικός και περίφροντις, χαρακτηριστικά που ο καλός δημοσιογράφος φροντίζει να υπερτονίζει σκηνοθετώντας την σκηνή της πρώτης συνάντησης με τον Πρωθυπουργό.

"Με το σκούρο επίσημο κοστούμι- είχε μόλις αποχωρήσει κάποιος ξένος επισκέπτης- μου φάνηκε περισσότερο κουρασμένος από κάθε άλλη φορά που τον έχω δει."

Στη σκηνή αυτή δεσπόζουν τρεις εικόνες. Αυτή με το σκούρο επίσημο κοστούμι. Αυτή με τον ξένο επισκέπτη και αυτή με τον ΓΑΠ "κουρασμένο περισσότερο από κάθε άλλη φορά". Αυτές οι τρεις σκηνές παίζουν τον δικό τους ρόλο στην σκηνοθεσία του δημοσιογράφου και ενισχύουν το τελικό του μήνυμα. Οι δύο πρώτες συμπλέκονται.
Σκούρο, επίσημο κουστούμι που φοριέται μπροστά στον ξένο επισκέπτη. Επισημότητα, γούστο, προσεγμένη εμφάνιση σε αντιδιαστολη με το πληγωμένο γόητρο της Ελλάδας, Πρωθυπουργός μιας χώρας που διατηρεί την επισημότητα σε αντιδιαστολή με τα "ευχαριστώ" και τα "δεν είναι ώρα να πουλήσουμε νησιά και την Ακρόπολη".
Ξένος επισκέπτης: Διπλωματική δραστηριότητα, ΚΑΠΟΙΟΣ ξένος επισκέπτης. Προφανώς σημαντική η θέση του αφού επισκέπτεται τον Πρωθυπουργό μιας χώρας. Άγνωστη η ιδιότητα και το αξίωμα του ξένου επισκέπτη. Τεχνητή μυστικοπάθεια που ενισχύει την ενδυματολογική σκηνοθεσία του αρθρογράφου και υπερτονίζει την διπλωματική δραστηριότητα του ΓΑΠ σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές για την χώρα.
Έπειτα: Ο ΓΑΠ υπερβολικά κουρασμένος. Υπερδραστηριότητα -έτσι αποδυναμώνονται οι επικριτές του ΓΑΠ που του προσάπτουν αναβλητικότητα και χρονοτριβή. Η τρίτη εικόνα ως επιστέγασμα έρχεται να ανασημασιοδοτήσει τις άλλες δύο. Ο ΓΑΠ είναι κουρασμένος από την διπλωματική υπερπροσπάθεια να υπερασπίσει τα εθνικά συμφέροντα ενώπιον "αγνώστων" και "απρόσωπων" ξένων συνάμα όμως διατηρεί όλα τα εξωτερικά γνωρίσματα της επισημότητας και του κύρους που συμβολίζονται από το επίσημο ένδυμα.

"Λίγη ώρα αργότερα όμως, όταν συζητούσαμε καθισμένοι στο γραφείο του, είχε πάρει το γνωστό χαμόγελό του και επιχειρηματολογούσε με πάθος για το έργο της κυβέρνησης μιλώντας συχνά με το σώμα και τα χέρια."

Επόμενη εικόνα: Ο δημοσιογράφος συζητά με τον ΓΑΠ ο οποίος τώρα παρουσιάζεται διαφορετικά. Το μήνυμα τώρα μετασχηματίζεται και στοχεύει να τονίσει περαιτέρω τα άλλα χαρακτηριστικά του ΓΑΠ. Τώρα πια είναι χαμογελαστός σε αντίθεση με τον σκεπτικό ΓΑΠ της πρώτης εικόνας. Ο πρωθυπουργός ξέρει να χαμογελά ακόμα και στις δύσκολες στιγμές. Η συνδήλωση ξεκάθαρη: Οικειότητα, πραότητα, αισιοδοξία, προσιτότητα. Το γνωστο χαμόγελο επανέρχεται.
Ο ΓΑΠ είναι σοβαρός, αποφασιστικός, επίσημος όταν χρειάζεται αλλά χαλαρός, χαμογελαστός και προσιτός όταν μιλά με τους συμπολίτες του. Συνάμα έχει και ένα άλλο χαρακτηριστικό που επικαλύπτει όλα τα άλλα σε αυτή τη σκηνή: Πάθος. Επιχειρηματολογεί με πάθος. Σύζευξη διαφορετικών στοιχείων : Επιχειρηματολογία δηλαδή λογική σκέψη και οργάνωση των ιδεών - πράγμα που δεν έχει βέβαια ο ΓΑΠ- και συναίσθημα. Συναίσθημα που αφενός ενισχύει την εικόνα του χαμογελαστού και πράου ανθρώπου αλλά προσθέτει συνδηλωτικά και κάτι άλλο: Ο ΓΑΠ είναι ολόψυχα δοσμένος σε αυτόν τον αγώνα. Πιστεύει απόλυτα στις πράξεις του, στο τιτάνιο έργο που έχει αναλάβει να "σώσει" την Ελλάδα από τις συμπληγάδες της οικονομικής κατάρρευσης. Και προετοιμάζει αυτή η εικόνα την επόμενη σκηνή:

"Η συζήτηση μαζί του μπορεί να σου δημιουργήσει λάθος εικόνα. Μιλάει απλά, είναι πάντα ανοικτός και στην αντίθετη άποψη, έτοιμος να δει την άλλη πλευρά. Σε κάνει να πιστεύεις ότι μιλάει αυθόρμητα, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Στην πραγματικότητα είναι πολύ προσεκτικός. Δύσκολα μπορεί να τον παρασύρεις να πει κάτι που δεν θέλει."

Προσωπικό σχόλιο που συνυφαίνεται με την περιγραφή του αρθρογράφου: Ο ΓΑΠ δεν είναι αυτός που δείχνει. Έχουμε βομβαρδισμό επιθέτων και επιρρημάτων που συντείνουν σε ένα στόχο: Την αναίρεση των αρνητικών χαρακτηριστικών και την ανα-νοηματοδότησή τους με καινούργιο περιεχόμενο. Με απλά λόγια: Φαίνεται ότι μιλά αυθόρμητα, χωρίς να σκέφτεται (αρνητικό χαρακτηριστικό - λάθος εικόνα). Στην πράγματικότητα είναι πολύ προσεκτικός (ανανοηματοδότηση- καινούργιο περιεχόμενο), κανείς δεν μπορεί να τον κάνει ζάφτι (ανανοηματοδότηση- καινούργιο περιεχομενο). Το μήνυμα του δημοσιογράφου: "Αυτό που βλέπεις δεν είναι η πραγματικοτητα. Η αποτυχημένη εικόνα του ΓΑΠ είναι πλαστή και λανθασμένη. Εγώ με το επαγγελματικό κύρος και την πολύχρονη εμπειρία "γνώρισα" τον πραγματικό ΓΑΠ". Αντιμετάθεση ρόλων. Αντί ο πολιτικός με τον λόγο του να περνάει την εικόνα του στο κοινό με ενδιάμεσο τον δημοσιογράφο, ο δημοσιογράφος εδώ αναλαμβάνει να περάσει την εικόνα του πολιτικού στο κοινό χωρίς την συνδρομή του πολιτικού λόγου.

"Πηγαίνει προφανώς με τη θέση αλλά και με την πολιτική, ιδίως στην Ελλάδα όπου είμαστε πάντοτε έτοιμοι να αναγάγουμε τα πιο τετριμμένα σε μείζονα ζητήματα. Μπορείς όμως να καταλάβεις γιατί τον εκτιμούν τόσο στο εξωτερικό- για την ειλικρίνεια που αποπνέει και τη διάθεση να καταπιαστεί με τα σοβαρά ζητήματα πέραν της μικροπολιτικής."

Την σκηνογραφική περιγραφή με την παράθεση εικόνων και χρωμάτων την αντικαθιστά τώρα ολοκληρωτικά ο σχολιασμός του δημοσιογράφου. Στην φράση" Πηγαίνει.... πολιτική", βλέπουμε τον αγγλισμό: it goes with the territory που σημαίνει κάτι που είναι σύνηθες να υπάρχει/συμβαίνει κάτω από αυτές τις περιστάσεις. Ότι δηλαδή είναι συνηθισμένο πράγμα στη πολιτική να ασχολείται κάποιος με το πως μιλά ο τάδε ή ο δείνα πολιτικός. Και αμέσως μετά το κόμμα ο αφορισμός: "Αυτά είναι τετριμμένα πράγματα." Αφορισμός που στοχεύει να πείσει και αυτούς που δεν πείστηκαν από την προσπάθειά του να παρουσιάσει έναν άλλο ΓΑΠ.
Στην επόμενη πρόταση εισάγεται η βασική αντίθεση: Στην Ελλάδα ασχολούμαστε με τετριμμένα πράγματα και τον κοροιδεύουμε ενώ στο ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ οι ξένοι τον εκτιμούν. Αντίθεση του εδώ με το εκεί όπως θα έλεγαν και οι σημειωτικοί. Στο "εδώ" δεσπόζει η μικροπολιτική, το τετριμμένο, το ασήμαντο, το δευτερευον, η απόρριψη και ο ψόγος ενώ στο "εκεί" δεσπόζει η Πολιτική, ο σεβασμός, η εκτίμηση, η ουσία, το πρωτεύον, το σημαντικό. Υπαινικτικά εμφανίζεται το "κανένας προφήτης στον τόπο του" με μια δόση αδικίας και αχαριστίας που αναγκάζεται να αντιμετωπίσει ο καημένος ΓΑΠ. Υπαινικτικά πάλι σημασιοδοτείται αρνητικά το "εδώ" και θετικά το "εκεί" παίζοντας με την κοινή πεποίθηση ότι το "εδώ" είναι πάντοτε πιο καθυστερημένο σε σχέση με το προηγμένο και προοδευμένο "εκεί" [Ελλάδα = καθυστέρηση / Ευρώπη = πρόοδος].
Και βέβαια προστίθενται και εδώ επιπρόσθετα θετικά χαρακτηριστικά του ΓΑΠ : ειλικρίνεια και θέληση να ασχοληθεί με τα "πραγματικά" πολιτικά ζητήματα και όχι με τα μικροπολιτικά όπως οι συμπατριώτες του. Έτσι η φιγούρα του ΓΑΠ ξεχωρίζει από το κοινό μέτρο, από την μετριότητα της πολιτικής και ανυψώνεται πάνω από τα μικροπολιτικά πάθη [αντίπαλοι - επικριτές του ΓΑΠ] στο επίπεδο των ξένων ηγετών [η Ελλάδα μέσω του ΓΑΠ ισότιμος εταίρος των ξένων]. Η "χαριστική βολή" έρχεται παρακάτω:

"Σε αυτά θέλησε να επικεντρωθεί και η συζήτησή μας. Και όταν, προτού ακόμη ανοίξω το μαγνητόφωνο, κάπως ήρθε το θέμα των «διαρροών» που υποτίθεται ότι ανέβασαν τα σπρεντ στις αρχές της εβδομάδας, ήταν η μόνη στιγμή που έδειξε θυμωμένος. «Μακάρι να ήταν αυτό το πρόβλημά μας» είπε."

Εδώ ο σχολιαστής δημοσιογράφος δίνει την σκυτάλη στον πολιτικό ΓΑΠ. Αλλά όχι ακόμα. Με ένα τέχνασμα ο δημοσιογράφος "αποσύρει" το ζήτημα των διαρροών από την ατζέντα της συνέντευξης. Με ταχυδακτυλουργικό τρόπο εξαφανίζει τις διαρροές υποβιβάζοντάς τις σε ένα δευτερευον ζήτημα που έρχεται στη συζήτηση έτσι τυχαία και περιστασιακά κάπου στο περιθώριο της συνέντευξης. Κάπως ήρθε το θέμα, πριν ανοίξει το μαγνητόφωνο, με άλλα λόγια δεν πρόκειται για κάποιο σημαντικό θέμα αλλά για δευτερεύον για το οποίο καν δεν αξίζει να ερωτηθεί ο πρωθυπουργός. Να ένα ωραίο κόλπο να μην ρωτήσει ο δημοσιογράφος ένα θέμα και να μην χρειαστεί ένας πολιτικός να απαντήσει τεκμηριωμένα αλλά χωρίς να κατηγορηθεί ο δημοσιογράφος ότι δεν το ρώτησε και ο πολιτικός ότι απέφυγε να απαντήσει.
Το άκουσμα και μόνο της λέξης "διαρροή" προκαλεί την οργή του ΓΑΠ. Θυμός, αγανάκτηση, έντονο συναίσθημα αδικίας επαναφέρει τα πράγματα στην σωστή τους διάσταση: Δευτερεύον (και αυτό) το ζήτημα των διαρροών. "Μακάρι να ήταν αυτό το προβλημά μας. " λέει ο ΓΑΠ. Και ο μυστακοφόρος δημοσιογράφος συγκατανεύει ενθουσιωδώς: "ΥΠΟΤΙΘΕΤΑΙ" γράφει.

ΥΠΟΤΙΘΕΤΑΙ ότι οι διαρροές ανέβασαν ξαφνικά τα spreads. Για άλλη μια φορά ο λόγος του πολιτικού αντικαθίσταται από τον λόγο του δημοσιογράφου ο οποίος αναλαμβάνει και το καθήκον να υποδείξει στους αναγνώστες του ποια είναι η σωστή ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της πολιτικής. Μας υποδεικνύει ποιο είναι το ουσιώδες και ποιο το επιφανειακό.

Αυτή τη "δουλειά" κάνει η "Τέταρτη Εξουσία". Θεραπαινίδα του πολιτικού συστήματος.


Δουλειά της είναι όχι να ενημερώνει, αλλά να ενημερώνει "καταλλήλως".