Πώληση Hellas Sat: Πώς μια εθνική αποτυχία βαπτίστηκε «επιτυχία»

Του Μάνου Ηλιάδη

Στις 7 Φεβρουαρίου 2013, δέκα χρόνια μετά την εκτόξευση του Ελληνικού τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου Hellas Sat 2, που βρίσκεται τοποθετημένος στις 39 μοίρες ανατολικά της γεωστατικής τροχιάς, σε ύψος 35.8000 χλμ, ο γερμανικής ιδιοκτησίας Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (ΟΤΕ) ανακοίνωσε τη σύναψη συμφωνίας για την πώληση του 99,05% της ομώνυμης εταιρίας (Hellasat) που διαχειρίζεται τον δορυφόρο, στην Arabsat, κύριο παροχο δορυφορικών υπηρεσιών στη Μ.Ανατολή και την Αφρική.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αναφέρονται, με μια περίτεχνη όντως διατύπωση στην ανακοίνωση του ΟΤΕ και σε μια αντίστοιχη της ΕΑΒ, η πώληση από τους Γερμανούς του ελληνώνυμου δορυφόρου στην αραβική εταιρία εμφανίζεται περίπου ως εθνική επιτυχία.

Διότι με την συμφωνία αυτή εξασφαλίζονται η διατήρηση της αρχικής ονομασίας του δορυφόρου Hellas Sat (πάλι καλά που δεν έγινε Yunan Sat δηλαδή;) και η παραμονή των Κέντρων Ελέγχου στην Ελλάδα και την Κύπρο (δηλαδή θα συνέφερε στους αγοραστές να τους ξηλώσουν και να τους πάνε αλλού;)

Η συμφωνία

Σύμφωνα με δήλωση του αναπληρωτή υπ.Ανάπτυξης Στ.Καλογιάννη, η συμφωνία διασφαλίζει την αξία της αρχικής επενδύσεως του Ελληνικού Δημοσίου (γιατί μας απασχολεί αυτό, αφού την όλη επέδυση την πουλήσαμε στους Γερμανούς εδώ και χρόνια;), με ενίσχυση της εμπορικής αξίας της ελληνικής τροχιακής θέσεως. Επίσης, με την ίδια συμφωνία ο επενδυτής (διάβαζε «αγοραστής») δεσμεύεται να παραγγείλει και να εκτοξεύσει νέο δορυφόρο στην τροχιακή θέση που κατέχει η Ελλάδα, διασφαλίζοντας την λεγόμενη "διαστημική παρουσία"!(!) της χώρας στην τροχιακή θέση 39 μοίρες ανατολικά (με ένα δορυφόρο που λέγεται Hellas Sat, αλλά ανήκει σε άλλους) και τη "συμμετοχή Ελλάδας και Κύπρου ως «space faring nations» (σσ: monkey space faring nations, θα λέγαμε εμείς), "με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται σε εθνικό και οικονομικό επίπεδο" (!). Το σκηνικό συμπλήρωσε μια αντίστοιχης σοβαρότητας δήλωση του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου του ΟΤΕ, Μιχάλη Τσαμάζ.

Τα συνολικά έσοδα του ελεγχόμενου από τους Γερμανούς ΟΤΕ από την πώληση των μετοχών της Hellas Sat ανέρχονται σε 208.000.000 ευρώ. Κατά την ημερομηνία ολοκληρώσεως της συναλλαγής, τα διαθέσιμα τηςε Hellas Sat εκτιμώντο σε 53.400.000 ευρώ, αποτέλεσμα του αυξημένου πελατολoγίου της θυγατρικής του ΟΤΕ, πλην όμως αυτά δεν ήταν αρκετά για τους Γερμανούς, ωστε να αποφασίσουν να προβούν στις δαπάνες εκτοξεύσεως ενός δεύτερου δορυφόρου, τη στιγμή που ουδέποτε, όπως λέγεται, ήθελαν τον πρώτο .Σημ. Ο παρών Hellas Sat εκτοξεύτηκε το 2003 και έχει διάρκεια ζωής 15-18 χρόνια, όπερ σημαίνει ότι σε μερικά χρόνια πρέπει να εκτοξευθεί άλλος δορυφόρος για την αντικατάστασή του.

Η ανακοίνωση της πωλήσεως του Hellas Sat προκάλεσε μια σειρά αντιδράσεων, συναισθηματικού κυρίως χαρακτήρα, και επιχειρημάτων ότι με την εξέλιξη αυτή υπήρχαν απώλειες για την χώρα και τις Ένοπλες Δυνάμεις, σε μια περίοδο μάλιστα κατά την οποία η γειτονική Τουρκία πραγματοποιεί άλματα στο Διάστημα.

Μια σύντομη αναδρομή στο ιστορικό του ελληνικού δορυφόρου δίνει μα σαφή εικόνα για το τι πραγματικά έγινε με το εν λόγω πρόγραμμα και την όλη -παραδοσιακή- προχειρότητα με την οποία χειρίστηκε, διαχρονικά, το θέμα η πολιτική ηγεσία.

Η προσπάθεια αναπτύξεως ενός τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου ξεκίνησε γύρω στο 1990, με ερέθισμα την αντίστοιχη τουρκική πρωτοβουλία για τον Turksat-1, από το τότε υπουργείο Βιομηχανίας, Έρευνας κλαι Τεχνολογίας. Το 1993 το υπουργείο Μεταφορών&Επικοινωνιών με αίτηση του στην Διεθνή Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ΙΤU) ζήτησε να κατοχυρωθεί η θέση ενός δορυφόρου στις 39 μοίρες μαζί με κάποιες συχνότητες, στις οποίες όμως δεν περιλαμβανόταν η στρατιωτική συχνότητα Χ-band, δεδομένου ότι ουδείς σκέφτηκε να ενημερώσει και φυσικά να εμπλέξει στο πρόγραμμα το υπουργείο Άμυνας!

Το 1994 ανάλογη αίτηση υπέβαλε για την ίδια θέση (39 μοίρες) και η Κύπρος, για συχνότητες δε που περιελάμβαναν και την στρατιωτική X-band. Παρά ταύτα, καμία από τις δύο χώρες δεν αποφάσισε να επενδύσει στην ανάπτυξη ενός εθνικού δορυφορικού συστήματος,με την πολιτική ηγεσία αμφότερων προφανώς να αρκείται στο ότι υπέβαλαν τις σχετικές αιτήσεις και τίποτε περισσότερο (το κλασικό δηλαδή "τα υπόλοιπα ας τα κάνουν οι επόμενοι")

Αρκετά χρόνια αργότερα, μετά το 2000, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένα κοινό, ελλαδο-κυπριακό, ιδιωτικό consortium, το οποίο, για να προλάβει προφανώς τις προθεσμίες, αποφάσισε να αγοράσει έναν έτοιμο δορυφόρο, με την διαμόρφωση που είχε (Ku-band), χωρίς φυσικά να ικανοποιείται το σύνολο των αναγκών (πχ της X-band), η κάλυψη των οποίων παραπέμφθηκε σε ένα επόμενο δορυφόρο. Στην πορεία, η κυπριακή συμμετοχή, η οποία το 2003 είχε ορισθεί στο 65% της όλης επενδύσεως, εκφυλίσθηκε σε σχεδόν μηδενική , με αποτέλεσμα το σύνολο του οικονομικού βάρους υλοποιήσεως του προγράμματος (99% περίπου) να το επωμισθεί ο ΟΤΕ.

Ανεξάρτητα από τον ιδιωτικό χαρακτήρα του δορυφόρου, η αγορά του έκανε την Ελλάδεα πράγματι μια διαστημική δύναμη, με ένα σύγχρονο δορυφόρο 30 αναμεταδοτών και με σταθμούς ελέγχου στην Ελλάδα και την Κύπρο, ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα ξένα δορυφορικά συστηματα. Ως αντάλλαγμα για την παραχώρηση της τροχιακής του θέσεως, το Ελληνικό δημόσιο απέκτησε δωρεάν τρεις αναμεταδότες και συγκεκριμένως δυο στον Hellas Sat-2 και ένα στον μελλοντικό Hellas Sat-3, που απομένει να εκτοξευθεί από τον Arabsat πλέον.

Η προδιαγραφή

Μέσα στην δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία περιήλθε η χώρα η τύχη της θυγατρικής Ηellas Sat "στην αγκαλιά" του γερμανικής ιδιοκτησίας πλεον ΟΤΕ, τον οποίο ουδέποτε ενδιέφεραν οι ελληνικές εθνικές ευαισθησίες, προδιαγραφόταν δυσμενής, δεδομένου ότι δεν υπήρχε πρόθεση χρηματοδοτήσεως του επόμενου δορυφόρου.

Τούτο θα είχε ως συνέπεια τον κίνδυνο απώλειας των σχετικών συχνοτήτων, δεδομένου ότι τα κράτη δεν έχουν πλήρες δικαίωμα κυριαρχίας στις συχνότητες και τις θέσεις των δορυφόρων επί της γεωστατικής τροχιάς, αλλά απλό κυριαρχικό δικαίωμα κατά προτεραιότητα αποκλειστικής χρήσεως τους. Υπο αυτή την έννοια, η πώληση στην Arabsat φαίνεται να εξασφαλίζει κατ'ελάχιστον βέβαια, τη συνέχιση του προγράμματος μέσα σε ένα φιλικότερο και "γνήσια δορυφορικό" περιβάλλον απ'αυτό του ΟΤΕ. Προφανώς σημαντική είναι επίσης η σημασία παραμονής των δυο σταθμών ελέγχου του δορυφόρου στην Ελλάδα και την Κύπρο, χωρίς όμως να παραγνωρίζεται η εξάρτηση των Ελλήνων χρηστών από την εκάστοτε βούληση του νέου ιδιοκτήτη.

Το ποιοί είναι οι "Έλληνες χρήστες" είναι ένα άλλο θέμα. Γιατί η πραγματικότητα είναι ότι το Ελληνικό Δημόσιο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (πχ η ΕΥΠ) ουδέποτε ανέπτυξε την αναγκαία επίγεια υποδομή για την πλήρη εκμετάλευση του Hellas Sat, αφού ούτε το ΥΜΕΤ αλλά ούτε και το ΥΠΕΘΑ ολοκλήρωσαν τις διαδικασίες για την απόκτηση (σσ. στο πάλαι ποτέ ΕΜΠΑΕ του ΥΠΕΘΑ υπήρχε για χρόνια το σχετικό πρόγραμμα).

Αυτό δεν εμπόδισε τον Hellas Sat να μισθώσει κατα καιρούς τις συχνότητες του στις Ένοπλες Δυνάμεις της Λιθουανίας, της Βουλγαρίας, της Γαλλίας(ΠΝ), της Αγγλίας (ειδικές δυνάμεις) και της Νορβηγίας, δεδομένου ότι υπάρχουν και στρατιωτικές εφαρμογές στην συχνότητα Ku (μετάδοση εικόνων από UAV)

Kυριακάτικη Δημοκρατία