Μια φορά κι έναν καιρό...

«Ο εδικός μας πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλον έθνος (...) Ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησεν ποτέ να θεωρήσει τον ελληνικόν λαόν ως λαόν, αλλ' ως σκλάβους»

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Διαπιστώνει ο Φίνλεϋ στο έργο του «Ιστορία της Τουρκοκρατίας και της Ενετοκρατίας στην Ελλάδα», για την περίοδο 1453-1676: «Οι αγρότες γίνονται οι αληθινοί εκπρόσωποι του ελληνικού έθνους επί τρεις ολόκληρους αιώνες». Και παρακάτω: «Η πρωταρχική αιτία της καρτερικής απαντοχής των ελλήνων βρισκόταν στην εθνική τους συνείδηση».

Σωτήριον έτος 1611 μ.Χ. Μεγάλη σύσκεψη λαϊκών και κληρικών στην Αλβανία. Λαμβάνουν μέρος Ελληνες, Αλβανοί, Σέρβοι, Κροάτες, Βούλγαροι και Βόσνιοι. Αποφασίζεται γενική εξέγερση κατά των Τούρκων. Ο Διονύσιος, επίσκοπος Τρίκκης, καθαιρεθείς ήδη από το Πατριαρχείο το 1601 και «Σκυλόσοφος» αποκαλούμενος απ' τους κοτζαμπασήδες, ξεσηκώνει τα Γιάννενα. Οι αγρότες του οπλισμένοι με δικέλλες και κασμάδες διαλύονται με την πρώτη αντεπίθεση των Τούρκων και ο ίδιος πιάνεται απ' τους Οθωμανούς που τον γδέρνουν ζωντανό...

Μέρες σαν αυτές, τις πρώτες της Ανοιξης, πριν από 240 χρόνια, εκεί γύρω στα 1770, περίπου 5.000 Μανιάτες που, κατά τους νεωτερικούς, δεν ήξεραν και τόσον ότι ήταν Ελληνες, έπαιρναν παραμάζωμα τους Τούρκους πέριξ του Μυστρά και της Μονεμβασιάς -άρχιζαν τα Ορλωφικά...

Αλλα 300 περίπου χρόνια πριν απ' τα Ορλωφικά και περί τα 500 χρόνια πριν απ' τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, ένας βασιλιάς μαρμάρωνε στην Πόλη. Ηταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Δραγάτσης. Ο τελευταίος αυτοκράτορας των Ρωμαίων στην Ανατολή· θα έπεφτε μαχόμενος, δηλώνοντας στον Πορθητή, «το την Πόλιν σοι δούναι ουκ εμόν εστί»...

Λίγο πριν να πέσει και να μαρμαρώσει ο Δραγάτσης, λάβαινε επιστολές από τον Αργυρόπουλο, στις οποίες τον εξόρκιζε να «λάβει τον τίτλο του βασιλέως των Ελλήνων». Και τον διαβεβαίωνε: «Και μόνον αυτός ο τίτλος θα ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει τη σωτηρία των ελεύθερων Ελλήνων και την απελευθέρωση των υπόδουλων αδελφών τους».

Ακόμα πιο αλλοπαρμένος κι αλαφροΐσκιωτος από τον Αργυρόπουλο, σε έναν «τόνο σχεδόν προφητικό» (κατά τον Charles Diehl), ο ιστορικός Χαλκοκονδύλης έγραφε: «Η φήμη της ελληνικής γλώσσας είναι μεγάλη και θα μεγαλώσει ασφαλώς στο μέλλον, όταν κάποια μέρα ένας έλληνας βασιλιάς και οι διάδοχοί του θα αποκαταστήσουν ένα βασίλειο που οι γιοι των Ελλήνων, ενωμένοι, θα διοικούν μόνοι τους τις υποθέσεις τους και θα αποτελούν ένα έθνος».

Το ίδιο παράξενος και ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων, όταν λίγα χρόνια πριν από την πτώση της Πόλης ο Μανουήλ Β' Παλαιολόγος επισκεπτόταν τον Μωριά, έλεγε στον αυτοκράτορα: «Εμείς των οποίων είστε αρχηγός και βασιλεύς, είμαστε απ' το γένος των Ελλήνων, όπως μαρτυρούν η γλώσσα και τα πάτρια έθιμα της πατρίδας μας».

Περίεργα πράγματα. Τριακόσια περίπου χρόνια πριν τον Διαφωτισμό (όταν κατά τους νεωτερικούς οι Ελληνες τη υποβολή των Δυτικών «επινόησαν τους προγόνους τους»), «έγινε μια παράξενη αλλαγή, ένα ξαφνικό ξύπνημα της ελληνικής εθνικότητας».

Ισως το φαινόμενο να ιχνηλατείται ήδη από το 1204, όταν με την Αλωση της Πόλης απ' τους Φράγκους κλονίσθηκε το «ρωμαϊκό αυτονόητο» και το απαρασάλευτο της θεϊκής τάξης πραγμάτων στην ελληνόφωνη και χριστιανική ανατολή. Καθότι,

και στα έργα των συγγραφέων της εποχής «βλέπουμε να επανεμφανίζονται τα ονόματα και τα έργα που οι "ένδοξοι πρόγονοι" κατόρθωναν για το "κοινό" και την "πατρίδα"», ενώ στην πολιτική ρητορική η λέξη «έλληνας να αποκτά νέα και μοναδική αξία».

Πράγματι, μετά το 1204 το Βυζάντιο επί μακρόν ψυχορραγούσε, αλλά ταυτοχρόνως «ο ελληνισμός συγκέντρωνε για να εκπέμψει μια τελευταία λάμψη, όλες τις πνευματικές δυνάμεις του, σαν να ήθελε επικαλούμενος τις δόξες του παρελθόντος, να συμβολίσει και να αναγγείλει το μέλλον».

«Κι όντως», σημειώνει ο βυζαντινολόγος Charles Diehl, «αν η βυζαντινή αυτοκρατορία είχε διαρκέσει περισσότερο, πιθανόν να είχε βρει την πραγματική εθνικότητά της μέσα σε αυτές τις ιδέες».

Ομως η Ιστορία δεν έχει «αν», ο θρόνος των Καισάρων είχε σαπίσει - ο ίδιος ο Μανουήλ Β' Παλαιολόγος, για παράδειγμα, συνέδραμε με στράτευμα τους Οθωμανούς, για να καταλάβουν την τελευταία βυζαντινή κτήση στη Μικρασία, τη Φιλαδέλφεια..!

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Δραγάτσης Παλαιολόγος το είδε αλλοιώς, δήλωσε μολών λαβέ, έπεσε και μαρμάρωσε.

Με τον μαρμαρωμένο βασιλιά, μύθο στα παραμύθια της γιαγιάς, αναθρέφονταν τα ρωμιόπουλα - όσα δεν τα 'παιρναν γενίτσαρους, και γίνονταν έμποροι στην Τεργέστη, μισθοφόροι στον Ναπολέοντα ή τους Αγγλους, παπάδες στα χωριά ή την Πόλη, υπουργοί στη Μόσχα ή Βεζύρηδες στην Υψηλή Πύλη, ραγιάδες ή πειρατές, επαναστάτες σαν τον Ρήγα ή αρνησίθρησκοι, νεομάρτυρες ή προσκυνημένοι...

...................................

Σαράντα χρόνια μετά τα Ορλωφικά, 400 περίπου απ' την Αλωση της Πόλης και 190 πριν από σήμερα ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης εξηγούσε στον Αμιλτων που ζητούσε συμβιβασμό με τους Τούρκους:

«Αυτό δεν γίνεται ποτέ, ελευθερία ή θάνατος! Εμείς καπιτάν Αμιλτων ποτέ συμβιβασμόν δεν εκάμαμεν με τους Τούρκους. Αλλους έκοψαν, άλλους σκλάβωσαν με το σπαθί κι άλλοι, καθώς εμείς, εζούσαμε ελεύθεροι από γενεά σε γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτεινόν πόλεμο με τους Τούρκους και δυο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα»

»Με είπε: "Ποια είναι η βασιλική φρουρά του, ποια είναι τα φρούρια;".

»Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι Κλέφται, τα φρούρια η Μάνη, το Σούλι και τα βουνά.

Ετσι δεν ωμίλησε πλέον...»

Μετά ήρθαν οι Βαυαροί και ο Κολοκοτρώνης, περίπου 200 χρόνια μετά το γδάρσιμο του Σκυλόσοφου, (ξανα)μπήκε στη φυλακή...

Κι έβλεπε, λέει, ονείρατα τον Ρήγα Φεραίο, τον Παπαφλέσσα, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Κοσμά τον Αιτωλό σε ένα νεκρόδειπνο λαμπρό με τον Αριστείδη τον Δίκαιο, τον Λεωνίδα, τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά κι όλα τα άλλα παραμύθια της γιαγιάς...

ΣΤΑΘΗΣ Σ. 20.ΙΙΙ.2010, "E"